53. 15th ult

5. Munster

11. elegy mp

9075. BL Add 33,993 Tipperary 16th cent.

0. transl. O’Sullivan, PoemsML, p.22

60. nobility of patron’s descent
142. Function of poetry
157. patron’s liberality to poets
160. poet-patron relationship (bedsharing)
231. caithreim
270. cooperation btn Irish and Anglo-Irish
330. king’s officials: aos gradha
410. imagery for grief (heart no physician)
411. landscape withers on ruler’s death
455. poet’s own mourning

518. James, Seamus mcTomais& mc Mairgreg

623. Purcell

811. Sir Galahad draws sword from stone
812. Arthur never feasts without a marvel

6. seadhna

Poem in printable PDF format

Mairg dar chumthach an chumha

[Anne O’Sullivan and Pádraig Ó Riain, Poems on the Marcher Lords from a sixteenth-century Tipperary manuscript, Irish Texts Society 53, 1987; no.2]

In obitum Jacobi Pursell baronis de Luaghma

1 Mairg dar chumthach in chumha,

cumha orm ní hedh nach léir;

nocha brón cumtha mo chumha,

lór m’urchra dá chura [i] céill.

2 Nír thuig misi méd mo mhacnais

ó mhac Thomáis, ciabh mar chorn;

co cré do char ar in fer-sain

do an mé gan esbhaidh orm.

3 Mac Mairghréige ag adhna m’urchra;

ní fhuil ar sgaíledh na sgél,

ar chaíne trá um an trénfher,

lá saíre ar dhénemh mo dhér.

4 A lucht áenleapa ’s a ollamh,

ua Séfruinn Ruaidh na rosg mall,

lucht dénta cheoil oga chaínedh,

rédla eoil Ghaídhel is Gall.

5 Lán d’eolchaire ó Uachtar Lámhann

a lucht grádha ag imthecht uadh,

cá dám do ar ndula do Shémas,

cumha so bhéras go buan!

6 Mac Tomáis gus in tráth teasta

ní tángas rium ’ga rosg mhall;

nír thuig meisi méd ar léin-ne,

seisi d’ég a gléire Gall.

7 Dá ollamh is adhbhar urchra

d’éis gach anóra do fhuair;

do bhíth fáilte fa-rinn roimhe

re linn cháinte oile uaidh.

8 Decair damh-sa dul dá chumha;

cumha mhenman mairg dar lean;

nocha liaigh mo chabhra in cridhe,

a mharbhna i ndiaidh bhile Bhreagh.

9 Do bhí gur legadh seol Sémais

súil acu re fholt na ngég,

ina dhá rann im thuir taídhen,

fuil Ghall is fuil Ghaídel nGrég.

10 Gidhbé do bheth ag techt tairis,

do thnúth re teist ó nach mair,

Frangcaigh ós dá méin a mhianaigh

nár shanntaigh béim d’iarraidh air.

11 An céin do mhair, anba an t-áirimh

d’ollamhnaibh Banbha ar bhrond súd;

do shanntaigh a char ’nar cluasaibh

bladh in Fhrangcaigh uasail úd.

12 Canfa misi re mac Tomáis:

“Ní thic gráinne tré ghort túir;

ní hingnadh ót ég gan toradh

fidhbhadh, dá mhéd, folamh fúibh.”

13 Súil agad re huaislibh Éirenn,

a ua Shéfruinn, a shúil mhall,

do-chuaidh bhar súil mar nár saíledh,

tú re huaim Ghaídhel is Gall.

14 Do bhás i cinn chríche Banbha,

red bhreith uain-ne, a fholt mar fhidh,

do bhí ar súil re sedh do dhlighidh,

cnedh glúin do gach filidh ibh.

15 Atá d’urchra ar éigsibh Banbha,

a bhas chorcra, a chúl na ngég,

dá bhrígh ag breachghuin mo chroidhe,

Luachmhuigh ag rígh oile ót ég!

16 D’anmhuin eturra is olc mh’fhulang,

a áes grádha a’ gol mo rígh,

Puirselaigh do ghrádh an Ghoill-si;

tuismhemhaidh mál toirsi trím.

17 Aidhbhne uaisle airir Éirenn,

d’éis éga dá earla thigh,

céili luighe fa láech Éirne,

fráech a tuile ag éirghe ós fhidh.

18 Tuigther Luachmhuigh lán do chumhaidh,

is Caill Eachra d’éis in rígh;

do mhian a ghuil ar fhéin uirre,

gan chéill sguir ar dhuine díbh.

19 Teaghlach in bharúin, beart ingnadh,

ar n-ég leomhuin Linde Féig,

i teann ar tochta don deighfher,

gearr ó Chorca Theinedh théid.

20 Do-ní sa Samhradh sín Earraigh

d’éis tShémais, nír shuaill a neimh;

na géga crína isna cráebha,

féga sína sáebha sein.

21 Nochan fhuil ón uair nach mairinn

mac Tomáis, gruaidh mar ghéis,

ní teas do ghoill ar a gelchna;

meas ar Choill Eachra dá éis.

22 Sína garbha re hucht Fhoghmhair

d’fherthain truim ó ló go ló,

ég in rígh fa táem dá tráethadh,

sín tsháebh a’ cáechadh na cnó.

23 An céin do mhair mac in bharúin,

do bhrígh na toirbhert thug dúinn,

tearc do shanntaigh dréim re duasaibh

in Fhrangcaigh fhéil uasail úir.

24 Sgél uaingech nár reacadh reomham

ar ríghraidh bheodha in Bhuird Chruind;

curthar i ndeoigh scél do sgaíledh

prémh eoil na saírfher i suim.

25 Geis dó gan dul i cenn comhóil,

do Ching Artúir, gérbh é a am,

’na fhindbhrugh uaingeach ’na anáir,

ingnadh nuaidheach d’fhagháil ann.

26 Do-chí ag snámh ar sruth na cathrach,

Cing Artúir dá creidit cách;

téid le hingnadh i ceann caithmhe;

geall ’ga fhinnbhrugh ghairthe is gnáth.

27 Cloidhemh i certlár na lice,

líg mharmair fa baoga in ball,

leac agus í ag snámh gan imramh,

fa lán in rí d’ingnadh and.

28 Lec mháeithdherg do mharmar chorcra,

colg ’na certlár do-chí sé;

gé do mháeidhedh méd a theiste,

nír fhéd áeinfher eisde hé.

29 Sir Lamhsalóid na slegh solas,

Sir Galafas, gruaidh mar ghrís,

dóibh a-tá in tarngaire a techta

lá crandghaile rempa a-rís.

30 Tarrang in chuilg ar Ching Artúr

nír fháemh Lamhsalóid don líg;

“do mhac a-tá i ndán a dhénamh,

cá dám trá ’com théghadh tríd?”

31 Sir Galafas na ngnímh rathmhar,

ridire óg is ard sdair,

gerr arna fhaisgin gur fhaillsigh,

grend gaisgidh ’mun aim-sin air.

32 Ní thug sidh agus sé ar suidhe

Sir Galafas, nár mheth móid,

mar do-chuaidh sa Cathaír Báeghlaigh,

tathaír don sduaidh fháebhraigh óig.

33 “A lenmhuin tré lár na lice,

lann chruaidh do-chuaidh dá lán,

táinic sí libh as in leic-se,

mar do bhí sin deit-se i ndán.

34 Teaghlach curata Cing Artúir,

a uaisli, a mhílidh is a mheic rígh,

ráinic i ngeall duid fa dheiredh,

gearr gur thuig gach deighfher díbh.”

35 Sir Galafas na lann límhtha,

láech calma fa cródha i gcath,

mar rug geall in té ó tháinic

ceann a ré ráinic a rath.

36 Do mhuintir dhílis in deighfhir,

a ndul ’na dhiaidh cá d’ulc dóibh,

mása dír, ar n-ég an churaidh,

céd díbh dá chumhaidh do-chóidh?

37 Deimhin in sgél rim do racadh

ar réim in ridire ghil,

gég do chrú na rígh ó Rémus;

cnú dá shíl in Sémus sin.

38 A mhac samhla díchra in dobrón,

ar ndul tShémais, fa dáil doirbh;

fa mbé a ollamh ’s a fher cumtha

ní bhen sonnadh d’urchra oirn.

39 Gé a-tá d’fhiachaibh ar a ollumh

áirimh a chen, is é a fhir,

dá roimhéd, ní meadh d’ar mebhair,

coimhéd a chean dleghair dím.

40 Crecha troma i Tuaith Ó bhFaroll,

Baile Eilith, ní fáth rúin,

Ros Cré ’ga argain re ’r-oile;

do ardaigh sé an oile i n-úir.

41 Cloch Insi tar éis a creachtha,

Cloch Fhothonnáin, gnímh gan gheis,

táin bó asa fidh dá fuighlech,

cin nó dó a hÍbh Luighdhech leis.

42 Creach ón Tuaith a-mach le muintir

mheic Thomáis a-tá fa líg,

a rug ó Chluain Mhór ar maidin;

mór do-chuaidh ’na taicthin tríd.

43 D’anamhuin re héirghi mhaidne

nó gur mhachnaigh a fhir fhis,

ceo dá cleith i Coill na Manach,

do roinn creich go ramhoch ris.

44 Re cois chreichi Cilli Céire

creach na Cairrgi, cá tám dí,

a hainm do-chuaidh ós fhuighlibh;

Cluain Tairbh nochan fhuighibh hí.

45 Crech Rosa Chré cuid dá chaithréim,

crech a hUaithnibh ’gá fholt tais,

leth ar leth leisin seng suilbhir,

fa sech i cenn Luimhin lais.

46 Ar n-argain fherainn Ó Riain,

rí Luachmhuighe do ling díg,

ag dáil chleth um chrodh Ó nDróna,

fa sech a’ cor tóra tríd.

47 Cuid do chenaibh Cloinne Ruaidhrí

rug Sémus, ní suaill in rath,

do bhí ar chúl a’ car na tóra,

cradh ó Dhún na Móna a-mach.

48 Crech na Cúlchailli le céile,

crech ó réill a nabar i n-oil,

do-chuaidh tar choill tré Chluain Míne,

roinn do bhuaibh na tíre thoir.

49 Crech cródha na Cailli Tarsna

tug Sémus, ní bec in brath;

ní gerr ó chuala na cena

i cenn Cluana Mhela a-mach.

50 Crech a gortaibh Guirt na Cloichi,

crech Philip, fa cródha an cin;

nemhnáir mar do chrech le céile,

crech Bhernáin Éile agon fhir.

51 Táinte do chrodh Chloinne Piarais,

Puirselaigh rempa rug siad;

ar fhagháil uaine ar chrech Bhaltair,

cleth Muaidhe do altaigh iad.

52 Crech ler ghluais ón Ghuirtín Chlasach,

Cluain Ó Sgillóg, ní scél táith,

in Baile Nuaidh leo do losgadh,

nír fhuaigh ceo ar chosgar cháich.

53 Cin a Nuamhain, cá mó masla,

mac Tomáis nachar ghabh geis,

a mheth iarras isin Athchradh,

crech ó Phiaras Lathfan leis.

54 ’Sa Ghrafainn i mesg hÚa Mechair,

mac Tomáis sul tí tar ais,

leth ar leth ortha do fhásaigh,

crech na Tolcha ón lá-sain lais.

55 I comhdháil airm re hucht mhaidne

mac Mairghréigi, móide a bhladh,

i ndeoigh chen an fhuinn d’fhuiling,

gur bhen do Dhruim Chuilinn cradh.

56 Mac Meic Áedha ar aba a airce

gan áenbhoin ó fholt na sgath;

ar cin-ne ní cin nach racha

ó Fhir Ghlinne Mhacha a-mach.

57 Crech Dhurlais Bhig leisin mbarún

is Baile Í Shídhcháin táebh thoir;

do iarr na fedha dá foghail,

cena ó Fhiadh Moghain a-moigh.

58 A’ siubhal le soillsi mhaidne

mac Tomáis, nachar thuar geis,

do-chuaidh a fírrainn Ó Faithi,

díraim dá mbuaibh laithi leis.

59 D’Íbh Bráenáin, ní bec in masla,

re mac Tomáis tug a roind;

énbha i nÍbh Duach fa dheradh

do luach dhénmha in chena Goill.

60 Ar ndul fa Bhaile Í Mhuíl Mhesa,

mac Tomáis, ní beg in barr,

mó fa dhó lín na leathach

ag rímh bhó Ó nEachach and.

61 Ós ’gá thuiriumh a-tá mi-se

ar Sémus, fa corcra ceis,

cách ’na dheoigh uile go héimhthech,

(ó) Shain Eoin a léirchrech leis.

62 Fan Cuanlacht do-chuaidh in barún,

fa Bhaile Póil leth ar leth;

ar ndénumh chean ar Loch Luachra

sgoth bhean sul dob fhuartha a ech.

63 Eachtra Róisdech cuid dar cuimhne,

do chuir Sémus, lór dá lot,

’sé nocho cian ó ainm d’fhoghbháil,

’na mhaidhm tré Shliabh collbháin Crot.

64 Ní fhúigibh gan chuma id chaithréim,

i Coill Achra, a fholt chas,

Síl Mechair ina maidhm romhaibh

le ndechaidh ainm oraibh as.

65 Oirecht na Clann do chrech tusa,

táem ordhraic órbh áirmhech sibh;

do leth a lomnán dod ghnaí-si,

crech a hOrlár laí-si libh.

66 I nDurlas, fa suairc in siubhal,

Sémus [...], puing dá ghnímh,

esbhaidh a n-ech ar fhéinn Ghaídhel,

ar mbéin chrech is daínedh díbh.

67 Crech a Músgraidhe ar maidin

le mac Tomáis nár mheath mind;

a dhola is damhna d’ar n-urchra,

tarla fola cumtha im chind.

68 Baile na hInse uaidh braiter,

Baile in Ghrontaigh, nír ghnímh docht;

“téid duid a mbuar ón dá bhaile,

tuig gur bhuan a n-aire ort.”

69 Fúigfid gan chuma dá chaithréim

cuid an chédlaí ag craíbh lúain;

nocha cumabh é re r-oile,

acht sé ag urradh oile uaim.

70 A lucht cumtha, ó do chuaidh Sémus,

fa siubhlach orra i ngach aird;

biaidh gan dula dím bu-dhesta

cumha in rígh, dá mesta, mairg!