62. 16th mid

3. Connacht

10. eulogy mp

9147. RIA 739 (24/P/9) D. O Duigenan 1651-2

60. nobility of blood
157. liberality to poets
231. caithreim
281. inauguration sites (esp. MacDiarmada)
284. fertility under true ruler
310. functions of kingship
390. Highkingship of Ireland
745. Dindshenchas
761. Historical comparisons
772. allusions to Fiannaiocht
810. patron’s house

276. Fearghal mac Pilip (RIA 739)

426. O Duibhgeannain

79. Brian mac Eoghain, ua Tighearnain

583. O Ruairc (chief, 1536-59, 1560-2)

27. CormacC
131. TogailBDD
206. Dallan Forg.
335. SenFergal O Ruairc defeats Cornish prince

15. Sneadhbhairdne
16. crosantacht

Poem in printable PDF format

Teamhair Chonnacht cúirt ríogh Bréifne

[RIA 739 (24/P/9), 291]

Ferghal mhac Pilip Uí Dhuibhgennáin cecinit

[Snéadhbhairdne, Dán Díreach; Crosántacht]

1 Teamhair Chonnacht cuirt righ Breiffne

na mbenn solus

aithne don chleir an mé[i]d mairios

té[i]d da thumhus.

2 Temhair Bregh ar bheith san chúirt-si

ciodh nár fhúathaig[h]

dá gairm a mBreaghaibh na biter

Temhair Thúathil.

3 Cathair chaithmhe na gcóig gcóigeadh

cúirt an deaghfhir

dún Í Rúairc an lámh nach lamhair

fa ágh einigh.

4 Gealltar cennus do chloinn Fergna

tar fhuil Fhéilim

do gealladh ar n-úair ó Áoibhill

a n-úain d’Éirinn.

5 Fir Breiffne fá Brían ré ngábadh

glór gach áoinfhir

minic bhíos ag tréd an treinfhe[i]r

ed fa áoidhibh.

6 Rotrom éigsi ar fhine an Rúarcaigh

na rennd neimhe

níorbh foráil d’féile a fhine

Eire eile.

7 Mac Í Rúairc rogha na ccuradh

ag cléith comhluinn

a theist ar fher nochan fuighbhinn

ar feadh forluinn.

Agus fós ní forlann feadhma a ffír hgen (?) ar ionnshamail an airdrígh sin .i. Briain meic Eoghain airmneimhnigh fiorrathmha[i]r (..).rígh Í Ruairc. Dóigh ní chualabhair a chomhcosmhuil a ccléithbernaidh acht medh Lugh Lámhfada, láoch bhuillidh ag freastal na bFhomhttorach a Móirtreas Muighe tortbhuillidh Tuiredh. No Cu Rí mac Daire meic Deghaidh ag togháil chathrach cáomháille Codhail má-ráon re Concabur cona curadhaibh. No Murchadh mac Bríain Bhóraime a brathair féin ag tabairt chatha Chlúana Tarbh.

8 Fa conchlann cubaidh d’Ó Ruairc^s [292]

in áit feadhma

(A)is maith fa (aoin) fiondigh [i]na athbha [leg. adh-]

(an) milidh merrdha.

9 [............] ó roitrén Rúarcach

rogha a bhféinneadh

cuirfidh a tren ar gart nGaoidheal

mur Art Áoinfher.

10 Umhal fir Bhanbha don Bhrian-sa

do brigh a breithre

do ríghne sé ciúin dár ccrích-ne

Í Bhriúin Breiffne.

11 Samhuil Uí Rúa[i]rc go rún ffairsing

Fionn a hAlmain

tocht ré tren go toradh ttorghil (?)

omhan d’fhaghlaigh.

12 Mac Eoghain nar fill ó ghabhadh

na ngreadh nglésta

fer tráighthe an tonna as táosta

urra an fhésta.

13 Úa Tighernáin a ttrath deabhtha

an damh (?) ós dámhradh

tar macaibh Míleadh do mheabhraidh

síneadh slabhradh.

14 Ní budh ionchuir ar mac Mairgreig

mur mhéid mhenma

dá n-anadh le cách do chomhdha

gan tath Temhra.

Ciodh tra(t) acht as mor d’ollamhnaibh ₇ d’úaislibh Banbha bhíos ag égnach ₇ ag iomchasáoid ar mac Mairgréige mordhúasaighe mínghlóraighe, inghine Conqhubhair chosgaraigh chathbhúadhaigh creachlíonmhair hÍ Bhríain, fa gan Temhair do tháth ₇ Crúachain do chórughadh ₇ Caisiol do chumhdach ₇ dúnadh Cinn Choradh do chertachadh ₇ Dún Eochair Mháighe do moirlesughadh, ait a raibhe Oilill Olum aingidh ettrócareach ₇ Sadhbh ingean Chuinn chúantorchorthaigh Céadcathaigh, senathair ₇ senmháthair Briain hÍ Rúairc, an rolanamain do ráidhsemar le ríar fileadh.

15 Aire Bhríain ar chró na curadh

as do is dligheadh (is da is dlighedh)

as díles dó ar mhodh ’s ar mhíne

cradh gac cleire.

na súgh sidh[e].

16 Do éirigh tar chách lé a chúaine [293]

táth gach tíre

créd nach lenfadh clíar ó cCréidhe

a ffíadh fire (a ffiadh fire).

17 Fér dhá ttug Día saidhbhrios saoghail

is sen toraidh

ní lía í[ad?] lé aithne ar fheaghaib

tairthe ar tulaigh.

18 Tug gach áon gan fhíoch gan fhaladh

gan díth domhain

annamh aoncrann do-chí ar conuir

gan trí toraidh.

Acht cheana ní hiomdha suan na sadhaile na siorchodladh do-ním féin re hedh ₇ re haimsir imchéin ag meaghughadh ₇ ag mórsmúainedh caidhe an t-eólus annamh úaigneach do dhénainn ó Charraic chaithmhigh conghairigh cháoimhoirdeirc meic Dhíarmada go treindíreach deaghaistreach go ríoghbhrugh rófhairsing ríantoictheach Uí Rúairc. As a haithle sin as í comhairle ar ar chinnes gan contabairt éirghe a-mach ar maidin go menmnach a morchathraigh mheic Dhíarmada gus an fForaire (?) ffíoraluinn, a bhfail a mbiodh foraire na Crúachan ag feruibh Connacht re reimhes Oiliolla ₇ Mheadhbha ar churadhaibh Chonchobhair ₇ ar ríogmaicne roinertmhair Rughraighe, do Chnoc sgía[mh]culchach sgeimhiolfhliuch an Sgáil, tulach a n-orduighter rígh ₇ rofhlaith ós maicne Mháol Rúanaidh, do Sgiath ffíoraidhbhseac ffertthulach a ttorchair Eochaidh díanbhuilleach Dála do láimh theimethreas aigmhéil meic Coinghleacaigh Connrach. Do Ráith innillte Édáoine re raiter Raith Crúachan do chur [leg. Charn?] Fráoich go fíordhíreach, do Sgeithín na nArm reir [leg. re ráiter?] Sgeithín na cCenn, do Réidh Carbad Ferghusa da ngoirter Uarán Pattraic ar Madh Aoi orrderc [294] d’Iomure Mhuighe hÁoi go hudmhall, do Raith nGlais re a raiter Raith mBrénuinn .i. Glas mac Dremhain rí Lochlann thainic do ghabáil Eireann ar éigin go ttorchair le Fionn a ccomrac aoinfhir gur foilgheadh isin ráith-sin é gonadh dhe a-derar Raith Ghlais, go Ros na hEachraidhe re ráiter Ros Chomáin, d’Árd na hEadarnaigh da ngoirter Coill miontulcach mhían os aidhnigh fionnuair, do breicthír Bhalair da ngoirter Tír Mhaine meic Eachaidh Fhir Da Ghíall, tré Fhiodh Conga gan chomhnaidhe, áit inar bloghadh cuing charbaitt Chormaic Conloingis meic Concobair re n-abartur Feadha fiorárda Átha Lúain, tar Áth Lúain féin an fecht-sa for Sionainn sriobh[úa?]ine, áit inar báitheadh sín Mhoruinn meic Máoin do lár (?) ag breithemhnus d’feraibh Fódla go fírinneach re reimhes Chormaic meic A[i]rt, tre mín Mhidhe re n-abartur Cuircne, do Gairige ₇ d’IolGháirighe, do Chnoc Inbhir Fáil re raiter Uisneach, do mhúr Théa ingine Lúightheach meic Íthe ben Éiremhóin meic Míledh Esbainne, re raiter Temhair, do shenMhagh Ealta Édair, áit a ttugadur dá onchoin ágha na hEalga cath do righ Bretanchornn. Ben sgaoilteach an sgélaigheacht. Fecht n-áon día ttainic righ Bretarnchornn do gabáil Eireann go cúan Bheinne [hÉ?]ta[i]r go hairidhe do riachtatur do reimhthús. Acht chena do raladur ar a ccionn (ar a ccionn) isin chúan-sin áirsigh imdheaghla na hEirenn .i. senFergal [295] síorionnsuightheach Ó [s]aorRúairc ₇ Ualgharg uasal ardoirdheirc O Ruairc, .i. bráthair eile sénFerghail, go [tt]ardsat cath Beinne hÉdair do Bhret(h)naibh go buannósmur gur gabadh ann righ Bretanchorn, .i. [O?]ibhghin mac Máil a ainm, ₇ ro díchennadh míle fer n-armach isin iorgail-sin da n-ógaibh. Ó rángadur imorro ina mbárcaibh an mhéd ro thérná dhíbh, ro airighsit an airdrigh dá n-uiresbaidh ₇ ro íarrsad a n-airdrigh ar an rioghraidh roinertmhair Rúaircigh-sin. Acht cheana as sé fúasgladh ar ar hanedh [leg. -adh] leó .i. x .c. uinge do bhronnór bhruinnte, x .c. claidheamh, x .c. sgiath, x .c. luireach, x .c. matal n-égsamail n-ioldathach ₇ merge sénta senFerghail re táobh a ndubhramar. Ó ráinic in fúasgladh-sin gus an fflaithrigh Ferghal ₇ go hÚalgharg ar áonmhuighin, ro fhoghnadur ina ttúarasdalaibh do mhaithibh Úa mBriúin ₇ do tháoiseachaibh Conmaicne a ccoitchinne. Ór nach rugamur ar na Rúarcachaibh-sin a n-áit an fhúasgailte d’fhaghail ré ar n-ainmían don fhúasgladh-sin d’fhaghail uathaibh gébhad ó Bheinn Édair ar lorg na láochraidhe lionmure lánaidhbhle dár umhlaigheadur Éirennaigh go hiomlán. Et ní anfat don udmhaille fós, ór do-bhér mo druim re muir ₇ mh’aghaidh re tír no go roichter Temhair gan toirisiomh dá fios an innte do-ghébhainn oighre sochrach sodhánach sénFhergail, ₇ acht muna bhfaghar a n-áit a (th)aithreadh a tTemhraidh an treinfher, [RIA 739 (24/P/9), p. 296] gébhad go Cen[a]ndus go céimésgaid[h], áit a raibhe Conn Céadchathach ₇ Conall Crúachna, a cháomhoide, ag súr chatha ar Catháoir Mor gur taifneadh [ó?] Themhraigh [é?] a sendadh sin a Slíabh gréchfíadháta Guaire (meic Colmain), ait a mbíodh Gúaire beigei[n?]ech (?) rechtaire Guair[e] meic Colmáin. Ó Shliabh Guaire go gairdeach go Slíabh cáomhthulchach Cleth, ait inar benedh caolach thighe Cleithigh do Mhuirchertach mhórcumhachtach Mac Erca, do Thulaigh Mhodháin, áit a mbíodh Mo[dh]án muircidhe ag mesradh a mhóirtréda, do Chárn Dalláin a mBre[i]ffne, áit a mbíodh Dallán Forg(h)uill, árdollamh Éreann, ag Áodh Fionn mac Fergna aga oighrer. Do Shliabh Ban fFionn, re ráiter Sliabh Fráoich, tré Mhagh Anghaile go hurmuisneach láimh dheas re Loc[h] Fionnmhuighe; go foistenach tre Chinél Lámcháin (?), go lándeibheadhach do Shliabh Conmaicne, ré ráiter Slíabh an Íaroinn; láimh dheas re Glenn Ghaibhle meic Edomáin éiges, láimh cle re Loch Aillinne go lanfhurnaighe, tar Dá Alt Dég gan comnaige no go roichead gan toirisem longphort leomain Locha Gile.

19 Fear do chennsaigh gach iath oile [297]

tr[i]ath an tighe.

20 Niorbh forail do triath an tighe

Temhair Chormaic

eigen toil re trian ar tteghlaigh

don fhíal orrdeirc.

21 Geall on Bríanbhrugh do thegh [leg. thigh] Túathail

terc do treigfedh [leg. thairgfeadh?]

teach a n-ibhther fleadh nach ffillter

mur thegh Taillten.

22 Geill gach cuigidh do chrích Bhanbha

bíd sa mbruighin

is imdha gíall ina gheimhiol

nach d’fiath Fuinidh.

23 Toirthe a ttalmuin iasg a n-inbher

aibhne malla

a-tá gach coill ar a cuma

na croinn chama.

24 Cóir creiter le feraibh Banbha

briatra an Breiffnigh

na hainbreatha da brigh báithfidh

gach tír téfidh [leg. téighfidh?].

A-tá galar gúasachtach gráinemail dom ghabháil féin a-nois ₇ éttroma anbháil inntinne dom árdbhuaidhreadh ar a iongantaighe lem an t-Araltach ag búain an uisge a n-áoinfheacht do lucht allta iolarda árdchumhachtach Átha Cliath, d’áonbhuille da sháil. As amhlaidh theagmhus an troimiongnadh-sin; .i. abhann dhíansrothach dhásachtach a-ta ag snighe ₇ ag síthsileadh a sléibhtibh bennghorma biothfhuara Bogaigh O Máil (?) darab comhainm an Órtha go deimhin. Is ar an abhainn-sin ro cumhdaigheadh Bruighen Da Derg, an deghbrughen (?), bhail a ttorchar Conaire mac Eidirsgeóil amail aitrisid [298] na heólaigh ealadhnacha. An t(h)an theghmus cogadh no choinghleic no diomdha doilesaonta ag an Arlatach [leg. Araltach?] re Baile Átha Clíath, té[i]d d’ionnsaighe na habhann ina fánaibh ₇ ina fiorcháolaibh ₇ cuiridh comhla risin abhainn ₇ leagait an chomhla sin re háonbhuille da sháil ₇ togbaidh an dára fecht an úair bhús loinn leis ar bfhagháil a ríara ₇ a rothola féin úatha do-ridhis ar ttabbairt an uisge doib amne. Fón ccuma ccédna ₇ fón sompla samhla do-ní O Rúairc re rioghraidh rathmhair roarrachta an dá cuigeadh is nesa dhó d’Eirinn .i. cóigeadh oilltiodhlaicthach Uladh ₇ cóigedh clúlethan Connacht; .i. a ngéill a mbroid et a mbótháinte do bheith [ai]ge bhúdhéin ₇ agá amhsaibh ₇ agá árdshluagaibh fa dáoirsi dhocamhlaidh ₇ fa dhímiadh go bhfaghar a bhreith ríoghdha riaghalta féin úatha fa dheóigh iarna ndithughadh re drongshluagaibh dorrdha danarrdha in righRúarcaigh.

25 Rád gach dhuine

tarla gach críoch úadh fa eire

búan mo bhuile

búan mo bhuile. [corrupt]

26 O bfuil do chríochaibh f[ai?]d chomhaidh

re cert cloidhimh

lámh fá [a] n-áiremh d’fhaidh no d’fhilidh [299]

is dail dhoiligh.

27 Caitreim Briain gan (?) ar bhronntaibh

bladhus berna

ní frith fer a char a ccumgha

do mhuin mheabhra.

28 O Ruairc rugadar do roghain

as rádh urlamh

áit a shen fa rían don righfer

Níall geal Glúndubh.

29 Ré bfuil uime d’iompaibh úaisle

don fhuil Laighnig[h]

fíon fhola Dhál cCais gur cuimnigh

san mbais mbairrgil.

30 Lámh an mileadh mairg re ttegmhand

tonn dá hanfadh

Brian is bladh is tal ’na thimceal

lámh nach lamhthar.

31 Ag Ó Ruairc mar rioghdhacht Breiffne

binn re Breaghaibh

biaidh do brigh airgthe gach oirir

Taillte is Temair. Temhair Connacht.