firstLine"; ?>

1834. Togbham croich i ndeaghaidh De $
Length: very long 50qq
Certainty: 3
Period:
  1. 15th ult
Areas:
  1. Connacht
Classes:
  1. religious
Manuscripts:
  1. RIA 1235 (C/ii/2) 15th -16th cent.
  2. TCD 1340 (H.3.19) 16th - 17th cents.
  3. NLI G447 “Rossmore MS� ? c. 1738
Prints:
  1. transl. McKenna, PB, pp. 104-9, 190-2 (no. 23)
Motifs:
  1. envoi to Michael and Francis
  2. umhla
  3. imagery for Christ
  4. imagery for soul (fiadh q. 25)
  5. role of BVM
  6. Christ’s Crucifixion
  7. poet a friar ? (q. 43)
  8. legal terminology (finne, q. 1)
Poet Christian Names:
  1. Pilib Bocht (NLI G 447)
Poet Surnames:
  1. O hUiginn
Apologue Subclasses:
  1. Abraham’s intended sacrifice of Isaac
  2. Narrative of Christ’s passion
Meter Vars:
  1. deibhidhe
Poem:

Poem in printable PDF format

TĂłgbham croch i ndeaghaidh DĂ©


[McKenna, Lambert: Philip Bocht Ă“ hUiginn, Dublin, 1931, poem 23]


1 TĂłgbham croch i ndeaghaidh DĂ©

tearc dhínn dá bhféaghthaoi ar bhfínné

re a ghualainn más eadh as áil

fear nach tualaing a tógbháil.


2 Maithtear is mĂłr an sochar

muna fhéada a hiomachar

a chion gémadh coir ghránda

d’fhior ar thoil a tógbhála.


3 A-tá a fhlaitheas ’n-a láimh féin

an bocht do bhreith an tsoisgéil

pian agus a luach i láimh

ní budh ciall fuath dá fagháil.


4 Dá mbeinn choidhche fan gcroichse

nĂ­ budh adhbhar athtoirse

buan an toil as cóir dá cionn

an ghlĂłir ar nach foil foirchionn.


5 Ní foláir go bhfuil ar mh’aoidh

iomchar croiche ’n-a chomaoin

an crannsa dia do dhochar

Dia ar m’annsa dá iomachar.


6 Dár gceannach i gcró an asail

téid i gcoinne an cheasdasain

an damh an Ă© nach eagail

dá char is é i n-éinleabaidh


7 Seacht mbliadhna buan an fuireach

i gcaidreabh na gcomhuidheach

do bhĂ­ saor na cruinne ar ceilt

’s a bhuime ar-aon san Éighipt.


8 Ó gheineamhain go a ghabháil

gan anshochair d’iongabháil

dár gcoimhéad do bhí i mbochtacht

foighéag í dá anshochracht.


9 Inniltir cealg ’n-a chomhair

gan chĂşis mar do chualabhair

achd Ă©ad ag a rĂ­oghaibh ris

Íobhail ar mhéad a mhaithis.


10 Do hionnaltaoi as a fhuil féin

do chnéis iodhain an fhíréin

d’eagla an bháis do bhí ’n-a dháil

achd gér bh’í a áis a fhagháil.


11 Gá beag mar do bhí Peadar

d’fhiadhnaise ar a airteagal

do chaoi ar ndéanamh a ndearna

séanadh fa [thaoi] an tighearna.


12 NĂ­r an tar Ă©is na sgainnreach

fear cumainn ná comhairleach

achd Eoin ar n-a chur san chroich

i mbun an eoin dár n-éanlaith.


13 A bhrágha ní fhuair ionadh

Ăłs chionn cĂ­che an dĂşiliomhan

bann do bhĂ­ tar an gcroichse

dí is gan chrann ’n-a caomhthaighse.


14 Na buinn nĂ­r bheag an dochar

éantairnge gá n-iomachar

ar an gcló ’s nach raibhe rinn

gan aire dhĂł nĂ­ dhilighfinn.


l5 Do budh cuimhnighthe Ăł chridhe

choidhche ar fheadh ar n-aimsire

an chorrbhas do bhaoi fan mbior

domblas aoi gin gur hibheadh.


16 Tar éis a lámh do leathadh

tugadh truagh an tinneachadh

gach aonalt as a ionadh

do dhaonnacht an dĂşiliomhan.


17 Do breathnuigheadh don bhanĂłigh

cuid eile dá easanóir

achd an grás ag gabháil ris

bás d’fhagháil ar a aithris.


18 A fhaicsin don Ăłigh iodhain

fa dhochar don dĂşiliomhain

slighe dhearg beara na mbonn

cneadha dealg an dá dhearnann.


19 A chréachta d’áireamh uile

nĂ­ budh obair Ă©anduine

gan lot háis éigin ar mh’éis

a pháis ní héidir d’fhaisnéis.


20 Do loigh fa lĂłr do bhochta

i n-adlocadh iasachta

ní fhuair gár bh’uille dímheas

don chruinne acht uaidh aindĂ­leas.


21 A-tá sinn ó sin i le

ar Íosa ag imirt péine

dá áis do chuaidh isan gcrann

a dhá pháis uaidh ní hionann.


22 Reacht DĂ© nĂ­ dearbhadh feasa

ar fhoráil m’fhir aimhleasa

do chuir mé ar neimhní a-nallain

leithrí dhé go ndearnamair.


23 An mhaith do dhul gan déanaimh

leanfaidh sé i ló an taiséanaidh

san bhráth re cois bhar gceana

a-nois tráth a thuigseana


21 Do féadfaighthe nach fuighthe

fala ar locht lá an mheasruighthe

usa an fholasa d’fhagháil

gidh orusa a hiongabháil.


25 Mithidh do mhac ar seathar

ní tráth m’éigean d’fhailleachadh

mé an fiadh i ngar an ghadhair

srian do char rem chéadfadhaibh.


26 Cinnte an bás do bheith ’n-ar gcionn

’s ní headh an uair fá bhfuigheam

moch do caithfidhe ar dá chor

croch na haithrighe d’iomchar.


27 Do hiomchradh croch eacht eile

thall i dtĂşs na haimsire

mĂşnadh an eoil dhĂ­righ dhĂşinn

do bhrĂ­ghibh sgeoil an sgriobtĂşir.


28 Neach re n-abrar Apra-hám

tug do Dhia umhla iomlán

fear le mbeirthe buaidh na locht

fa truaill fheithmhe don umhlocht


29 Do bhĂ­ Ă©anmhac ag an fhior

nar chumhgaigh cĂ­os a shinnsear

an fád fan gcíossa do chuir

Íosa-ág mar a athair.


30 Nir bh’iongnadh géire a ghrádha

dó tar éis a fhaghála

mac soin fa fada go bhfrĂ­oth

mac gan toil aga d’eissíoth.


31 Siridh Dia lá éigin air

iodhbairt a Ă©inmhic ionmhain

ré athchuingidh nír fhuirigh

an athchuingidh aontuighidh.


32 A dhĂ­cheall nĂł go ndearna

do thionnsgain don tighearna

’n-a cheann acht gidh cia do chuir

ar gheall do Dhia gér dheacair.


33 Do chuaidh gá céim budh dhocra

i n-ionadh na hiodhbarta

an mac nĂ­r mharbh acht Ăł thoil

’s do ghlac a arm an t-athair.


34 Tug Dia aiseag a oidhre

dhĂł ar ndearbhadh a chomhairle

a bhuille agus sĂ­ ar slighidh

do nĂ­ uirre a fhĂłiridhin.


35 Apra-hám ó Dhia na ndúl

an mac fa mĂłr an claochlĂşdh

feoil eile fhuair ar a shon

an teine an uair do hadhnadh.


36 Do bhĂ­ go mbriathraibh molta

ag altĂłir na hiodhborta

mac DĂ© ag fuireach re a faigsin

buidheach Ă© don iodhbairtsin.


37 Gaineamh is réatlanna a-raon

do gheall Dia tresan deaghthaom

a rĂ­omh go raghadh tairsibh

sĂ­ol an athar uasailsin.


38 Don tsliocht do fhás ’n-a ionadh

máthair mheic an dúiliomhan

do fhill ’n-a huaisleacht ortha

guaisbheart a gcinn chunnartha.


39 Íosa-ág is Apra-hám

athair an mhic ’s a mhacámh

ni sgéala sochaithmhe sin

fréamha cothaighthe an chréidimh


40 Re hoidhre nDé a-déara me

nĂ­ cĂłir gan bhreith a bhuidhe

gan achd cnú a-mháin san mhogal

is báidh tú dá theasrogadh.


41 Pian teineadh is airm ar-aon

mó do thuill mé iná an macaomh

nír fhearr fa ghrás tú ar tosaigh

a-tú san gcás gcéadnasain.


42 A hucht do dheaghmáthar dhamh

tabhair dom breith Ăłn bhaoghal

a chroinn chumhra dár gcoillidh

roinn dot umhla acfoinnigh.


43 Cuimhnigh dá bráithribh bochta

i n-anĂłir a humlochta

ól núsa a cíogh dár gcoimhdhe

a fhíon túsa an tábhairne.


44 A thréan thraothas an umhla

a ughdair na healadhna

a éigean nach cás do chlódh

a ghrás nach éidear d’iompódh


45 A rĂşn gan neach a nochta

a dhĂ­gheann na diadhochta

a dhiamhair nach fríoth le fáidh

a shíoth nach iarraidh d’fhagháil.


46 A thonn robharta ar roineart

a charraig ar chobhsoidheacht

a thréanlámh an uile fhear

a éanghrádh Muire maighdean.


47 A choill ag cur a measa

a long fa lucht maitheasa

a dhoruis dhĂşin na slaĂ­nte

a rúin sholais shíotháilte.


48 A chomhla ar nach cuirthear glas

a lóchrann na sé solas

a leinb bhádhaigh ón Bheithil

sáraigh t’fheirg dom fhóireithin.


49 A lámh nach lámh tar threise

croch éigin ar th’aithrisse

cuir fa chuing an croidhe dall

do dhruim toile go dtĂłgbham. T.


50 Míchéal is an bráthair bocht

shaoilim re n-Ă©ag dom fhortocht

m’imirce ní snaidhm mar so

a n-airm inillte ortho. TĂłg.