Poem in printable PDF format
Aoidhe mo
chroidhe ceann Briain
[Williams, N. J.
A.: The poems of Giolla Brighde Mac Con Midhe (Irish Texts
Society 51, 1980), poem 13]
1 Aoidhe mo
chroidhe ceann Briain
i gcrích ainiúil
fa fhuairchriaidh;
a chinn Bhriain
Sléibhe Sneachta,
Éire id diaidh is
dílleachta.
2 Rugadh ceann Í
Néill náraigh
go Lunnain n-aird
n-uaránaigh;
ceann Briain tar
an sáile soir
báire ón ghliaidh
ag na Galloibh.
3 Rugadh go rígh
Sacsan soir
ceann ríogh
Gaoidheal le Galloibh;
nach lór do
bhreith ghill Ghaoidheal
beith, a chinn,
dod chommaoidheamh?
4 Fíu do dhíoth a
ndearnsad Goill
ceann Briain do
bhreith go Lunnoinn;
tinn an earr ar a
aghaidh
a cheann i gcill
chomhadhaigh.
5 Mairg rug ó
Dhún a dhreich mbuig
ón bhaile i
bhfuil feart Pádruig;
gan rígh Caisil
is crádh linn
lámh re taisibh
an Táilginn.
6 A n-adhnaicthe
in Ard Mhacha
Ultaigh is a
n-aolchlacha;
i measg cloch ar
gClann Néillne,
och, nach ann a
eiséirghe.
7 Atá i Lunnainn
fa lic gil
ceann do
cheannóchdaois Gaoidhil;
m’eallach gion go
gcluine, a chinn,
uile id cheannach
do chuirfinn.
8 Do-rad fiche bó
bheannach
ar mo dhuain - fa
deigceannach,
gé madh fiche bó
bheann n-óir,
fa mó agus dob
fhearr m’onoir.
9 Tugas leam i ló
oile
fiche bó fa
Bhealtoine
re taobh
ionnmhais mhóir a-muigh
in iongnais óir
is éaduigh.
10 Do-fhuaras
aisgidh dob fhearr,
bheannachtain
airdríogh Éireann;
cradh a dhuaine
nír dhochta -
buaine bladh a
bheannochta.
11 Do dhoirt cách
a-noir ’s a-niar
fam chrudh ó
do-chóidh daighBhrian;
do-chuaidh ’s mo
ní ar aoinrian as
saoirBhrian an ti
dá dtárras.
12 Gan each, gan
bhoin dá mbeimís
ar chrodh nocha
cheisfimís
’s ní bhiath ní
budh tacha óm thoigh
is rí Macha do
mharthoin.
13 Uchán, do budh
olc le Brian
a dtugthar dhamh
do dhímhiadh;
ro budh éadóigh
thiar nó thoir
m’éagcóir is
Brian ’na bheathoidh.
14 Cogadh
Gaoidheal re Galluibh
imirt ar nguin
ghallbhrannuibh,
fian Ghall do
ghuin ar mbranáin -
ní fhuil ann ar
n-ionnghabháil.
15 Do bheansad
barr ar n-arbha
meitheal uathmhar
allmhardha;
tig rinn ar
Domhnach go Dún -
fa connlach inn
ag iompúdh.
16 Go lá an Dúin
nír cuireadh cath
ar mhuinntir
Mhílidh Teamhrach;
mar bhíos i ndán
do dhroing dol
nocha phoinn ágh
ná eangnomh.
17 ’Na thráth
féin ní facas linn
an bheart do
fhóirfeadh Éirinn,
mar budh cáir cur
an ghaisgidh
ar sgur an áigh
urmhaistir.
18 Ar airg, ar
loisg do leasaibh
is ar mhuidh do
mhóirthreasaibh,
gach slios múir
bhallaigh dár bhlagh
le Gallaibh Dúin
do díoghladh.
19 Na Goill ó
Lunnainn a-le,
na pubaill a Purt
Láirge,
teagaid ’na
mbróin ghealghlais ghuirm,
’na n-eanghlais
óir is iaruinn.
20 Leattrom ro
chuirsead an cath
Goill agus
Gaoidhil Teamhrach:
léinte
caolshróill fa Chloinn gCuinn
is Goill ’na
n-aonbhróin iaruinn.
21 Fáth ar mbeart
bheith i gcoire
’mun gcath ar
ceann Maonmhoighe;
dá mbeartha ar
chách gan an cath
ní ba tráth
deabhtha an Domhnach.
22 Gá poinn ágh
ná iomad ga?
do nimh bhristear
cath cródha;
gur ceangladh do
nimh Ó Néill
eangnamh an fhir
dob aigmhéil.
23 Bó bhoicht ní
tugadh dá thoigh,
mionn shagairt
nochar shároigh;
créad ro mhill
fár mhuidh an cath?
ní fhuil cill
risar chiontach.
24 Each ’s a
shrian cumhdaigh fa a cheann
dá dtíseadh ar
fhud nÉireann,
tre Inis bhFáil
go Brian mBreagh
gan láimh ’na
shrian ro shóiseadh.
25 Do imdheochadh
bean fa Bhrian
ó Shliabh
Challainn go Coirrshliabh;
siobhal Gaoidheal
is gráin leam
ó do-cháidh
aoinfhear Éireann.
26 Nír sháraigh
neimheadh Ó Néill,
ní dhearna
eaglais d’aimhréir;
rath Briain do
bhádhadh do nimh;
crábhadh ’na
dhiaidh is doiligh.
27 Laochraidh
Leithe Cuinn san chath
do chomhthuit im
cheann dTeamhrach;
mar bheantar a
thuir ó thoigh
leagthar a dhruil
’na deaghoidh.
28 Tuitim
ríoghraidhe bhfear bhFáil
ní háirimhthear
ón éanphláigh;
onchoin
Ghaoidheal arna nguin
folchoidh
aoinfhear a n-easbhuidh.
29 Atá ar
laochraidh Leithe Cuinn
aithfear
iomaithfir aguinn:
léigean ríogh i
gcath nír cháir;
ach do ghníomh,
gan a ghabháil.
30 Fágbháil ríogh
Oiligh san ár
náir do Shíol
Eoghain eachbháin;
feitheamh fallsa
d’fhéin Eamhna
léim tarsa dá
dtighearna.
31 Tar éis an
chatha chneadhaigh
ni gluaiste ag na
Gaoidhealaibh
an cuaille Fáil
tiar nó thoir
a-bháin ’s gan
Brian ’na bheathoidh.
32 An chéadtachar
do chuir Brian
’na dtorchair
ardfhlaith Oirghiall;
gur thuit ag Dún
an donn geal
a bhonn ar gcúl
nír cuireadh.
33 Gidh mór
dhíothaighid - dearbh leam -
Sacsanaigh
d’fhearaibh Éireann,
is mó do thraoth
i dtorchair
san chró laoch le
Lochlonnchaibh.
34 Niall
Glúndubh, Fearghas na bhfleadh,
Flann is
Seachnasach slisgheal,
oighiodh Colmáin
Teamhra thall
le corrgháibh
leabhra Lochlann.
35 Éanna leo,
Baodán - beacht soin -
Maoileachlainn
mac Maoil Ruanoigh,
Fearghal mac
Maola Dúin duinn,
craobha a chúil
ar a chaoldruim.
36 Muircheartach
mac Néill go neimh,
Conghalach mac
Maoil Mhitheigh,
- do thuit le
niort Aodh Alláin -
taobh re a
n-iocht dob anfhalláin.
37 Tuitim a mheic
is Mhurchaidh
i gCluain Tairbh
bhric bhraontulchaigh;
Brian is a
theaghlach fa thoirt
is fian Teamhrach
do threasgoirt.
38 Nír thuit ó
tángadar Goill
do ríoghraidh
Éireann agoinn
acht Brian gona
ghasraidh ghlain
le Saghsaibh
riamh dár ríoghaibh.
39 Gur thuit
Brian Binne hAbhaidh
i gcath Dúin re
Danaraibh
catha Chlann
Néill a-nallain
go léir ann do
íocamair.
40 Ar gcath ag
Craoibh Tholcha truim
ag Dún ro
díoghladh oruinn;
torchair Eachaidh
san treas toir -
bheas ní
dheachaidh gan díoghoil.
41 Cath Átha
solais Sidhe
do iocsam re
hainbhfine;
maidhm Dúine
díoghlaidh ar gcath
ar míonMhaigh
núidhe Nathrach.
42 Cath Rátha
Both ro bhris sinn,
cath Sléibhe
Togha taoibhfhinn;
ro ba lán na
haibhne d’fhuil
ar Chlár Maighne
san Mumhuin.
43 Cath Leithe
Chaim ro chuir Niall
dár gcosnamh ar
chrích nOirghiall,
ar gcath i Moigh
gleannúr Ghlas,
ach, sa seanDún
toir tárras.
44 Cath ro
chuirseam uair eile
fa Dhún Droma
Dáirine,
ár ag Loch Cuan
rem chuimhne,
och mon-uar, ro
íocsaimne.
45 Ro ba díomsach
ar ndaoine
dár chuirsiom
cath Formaoile;
ach, ro ba mór ar
meanma
dár chlódh cath
na Caisbhearna.
46 Fidhcheall do
luirgnibh Laighean
’nar gceardcha ro
cumhdaigheadh:
fir chorra ar
chláraibh a sean
do chnámhaibh
loma Laighean.
47 Cíos Átha
Cliath ón chath Ghall,
sluaigheadh na
gcochall gcrocann,
bráighde dhúin a
Caisiol Chuirc
ag caisfhiodh
Dúin dá dhíoghuilt.
48 Ceallachán rí
Caisil Chuirc
i nglas ’nar
dtigh dá thabhuirt;
losgadh toighe
Cinn Choradh -
groighe inn gan
urchomhal.
49 Ár Muimhneach
ar Mhagh Cabha,
maidhm Clochair,
cath Iorchradha,
géill Ó nDoighre
ar ríoghMhagh Rath
do díoghladh
oirne in éanchath.
50 Conchubhar mac
Taidhg ’nar dtigh,
airdrí Connacht
’na chimidh;
bráighde ríogh
Gall inar nglas -
fa-ríor, nocha
tall tárras.
51 Cluiche go bás
Briain Bhanna
creacha is
marbhtha.is madhmanna;
éachta Gall go
guin Í Néill
nochan fhuil ann
acht oilbhéim.
52 Is teasgadh
compair chroidhe
bás Briain Locha
Laoghoire;
nocha bhoinnbhéim
acht cneadh chinn
an fear ó
Choirrshléibh chaoinim.
53 Buille
dícheannta bhfear bhFáil
bás Í Néill
Oiligh fhódbháin;
cuibhreach
Gaoidheal an geal seang
agus sgaoileadh
fhear nÉireann.
54 Uaigh ríogh
Oiligh an fhuilt tigh,
a dhaoine dá
ndeach aithnidh,
do bhraithfinn
daoibh an uaigh ann
don taoibh
bu-thuaidh don teampall.
55 Brian Bóraimhe
is-teampall tuaidh;
Brian Ó Néill
Oiligh armruaidh
fada siar ó Cuinn
Chabha
’s a bhuinn re
Brían mBóramha.
56 A ndubhairt
Mac Liag Luimnigh
re ceann gConuing
gcathbhuidhnigh:
“Saoth leam
biodhbhaidh dá bhéin de” -
ceann Í Néill
ionmhain aoidhe.
57 Aoinbhliadhain
is ceithre chéad,
seasga, sé mhíle
- an móirbhéad -
ó dheilbh na ndúl
tiar is toir
Brian i nDún nó
go ndrochoir.
58 Trí fhichid
déag bliadhain bhán,
míle ó ghein
Chríost go comhlán
gur thuit ar
fiadh ngormúr nglas
Brian i longDhún
Da Leathghlas.
59 Teasta
d’fhichid bliadhain bhuan
ó chath
Chaimeirghe chrannruadh,
bliadhain féin,
blogh do bhliadhoin
go dol í Néill
Naoighialloigh.
60 Goirt lem
chroidhe Goill ghlasa
ós cionn chosgair
Maghnasa;
ceann Í Chathán
’s a n-úidh air
ar clachán Dúin
dá dhéaghain.
61 Aghaidh do
Mhaghnas Mhacha
eidir chollaibh
créachtacha;
Brian ’s gan a
bheith isan ágh
ní bheith gan
chreich Ó Cathán.
62 Maghnas féin,
Eachmharcach ann,
Muircheartach,
Donnchadh, Domhnall,
Niall Ó Cathán
dom chneasghuin;
achán, nochan
éineasbhuidh.
63 Dainimh dár
macaibh ’s dár mnáibh
marbhadh Maghnasa
Í Chatháin;
nir thréig slat
Inbhir Abhaidh
mac ná inghin
Eoghanaigh.
64 Bréag
aoibhneas an domhain duinn,
mairg mealltar i
ndiaidh Domhnuill;
fa tréin guth Í
Chairre ar chách-
uch, d’ó Néill
Chaille an conách.
65 Meinic tánag
toisg reabhaigh
d’fhios Amhlaoibh
Í Ghairmleadhaigh;
[créad fa rach
don toigh rem thaoibh?]
ach, isad oil gan
Amhlaoibh.
66 Conchubhar
Málann mac Cuinn
chaoinid mná is
fir i bhFionndruim;
Ó Duibh Dhíorma
is toll a theagh -
íorna gan chonn a
chineadh;
67 Do-chuaidh le
Cian na gcon seang
náire is
oireachas Éireann;
do folchadh uainn
ciall is cruth
agus Cian in
uaigh d’fholuch.
68 Easbhaidh
charad agus chruidh
Mac Cana do
Chloinn Eoghuin;
Donn Sléibhe ó
cneasghloin Cana
easbhaidh fhéile
is eangnamha.
69 Mairg tháraidh
an tuagh nó an ga
rér thuit Cú
Uladh Eamhna;
mór an phudhar
thú fa thuaigh,
a Chú Uladh Í
Annluain.
70 Ní bhiath
lagadh i Leith Chuinn
muna marbhthaoi
Mág Lochluinn;
ón lósa oighidh
Bhriain bhuig
doiligh ’na
dhiaidh gan Diarmuid.
71 Mac Néill Í
Néill a-nosa
do bhí ar druim a
dhúthchosa;
bláth as a bheith
’na thoradh
a bhreith ó chách
Conchobhar.
72 Meic ríogh
Connacht Chairn Mheadhbha
nír thréigsead a
dtighearna
go ndrochair gach
damhna glan
do sgothaibh
calma Cruachan.
73 Mac
Tighearnáin toir do thuit
agus mac
ceannchas Cormuic,
Ua Maoil
Seachluinn Mhidhe a-muigh
d’fhine
ghealChuinn re Galluibh.
74 Mac Caoimh
Eamhna mhóir Mhacha
do thuit riu lá
an luathchatha;
Ó Duibh mhóir
Oiligh Eamhna
doiligh dóibh i
ndoimheanma.
75 Uch do bhroid
táinig don tír
re haghaidh éaga
Í Dhuibhlín;
Gofraidh ar mbrón
résan mbráth;
sochraidh fa ól
an t-óglách.
76 Seacht laithe
is lugha ioná mí
résan maidhm
marbhadh Ruaidhrí;
bainne ré bhfrais
dúin ’na deaghaidh
gan shúil nglais
Í Ghairmleadhaigh.
77 Niall mac
Néill, gá neach do shaoil
a bhás do bheith
i bhfochraoibh,
ó tháinig beo
barr Eanaigh
a gleo Gall Ó
Gairmleadhaigh?
78 Ó Néill mór
agus a mhac
ionmhain omna
agus ógshlat;
uch, roba
conghlann saor sin,
Domhnall agus
Aodh Oiligh.
79 Ardghal Oiligh
fa úir ghloin
i ndíseart Doire
Chalgoigh;
láimh re Tulaigh
Fhinn fheartaigh
cumhain linn Ó
Laitheartaigh.
80
............................
.................................
treise, a Dhé
mhóir, ar Mhoire
go mbé ’gun óigh
m’athloighe.
81 Brighid cháigh
Cille Dara,
mo bhanógh, mo
bhanchara,
go dtí fam chlí
’na crios te,
go dti dom fhios
an t-aoidhe.