Poem in printable PDF format
Bean ar
n-aithéirghe Éire
[Mhág Craith,
Cuthbert: Dán na mBráthar Mionúr I, Dublin, 1967, poem
1]
D’Ú Néill .i.
Niall († 1397)
Tadhg Camchosach
Ó Dálaigh cct
1 Bean ar
n-aithéirghe Éire,
ó uathfásaibh
aigmhéile;
fuair ar gach cás
a cabhuir;
do thuair ar fhás
d’orchradhaibh.
2 Inis Fáil ar
bhfagháil chuir
ní hégcaointe
ó fhuair cabhuir;
an bhean
do-chuaidh ó gach cás
gá seadh má
do-fhuair uathfás?
3 Sí ag
Éirionnchuibh dá éis soin;
do bhí ag
allmhorchaibh athoidh;
an bhean chomtha
ler fhuaigh Art
fuair orchra agus
fuair furtacht.
4 Cúis athtoirsi
Insi Fáil:
sochroide Gall dá
gabháil;
tnúth fan mBanbha
bhféaraird bhfinn;
faghla in gach
énaird d’Éirinn.
5 Do-chí Niall
Teamhra an taoibh ghil,
san riocht-soin,
Éirinn n-aingligh,
Banbha mar bhudh
bean fa gheis
gan fhear ag
labhra a leigheas.
6 Leigheosaidh
luit na Banbha -
tuigthe d’Ú Néill
neartchalma;
’na banothar dá
mbé an tír,
radhachar é don
airdrígh.
7 Niall mhac
Aodha na n-each seang,
mar leigheosas
luit Éireann
- an chríoch
gégach thoinngheal tais -
toibhgheadh a
hédach othrais.
8 Beirt othruis
Insi Banbha -
is é an t-earradh
allmhardha
fér agus luibhe a
gort nglan,
duille agus folt
a fiodhbhadh.
9 Mac mhic
Dhomhnaill dhúin Caisil
bíodh annsan
bheirt othrais-sin,
eidir chlúmh a
fionnmhagh bhfionn
agus fiodhbhadh
n-úr nÉirionn.
10 Ní raibhe bean
ina broid
an chríoch do
chabhair Pádroig
le rígh chláir
bhailbhmhilis Bhreagh
airmInis Fáil gur
fóireadh.
11 Ar cás eile
nar usa
do fhóir bruid na
Banbhu-sa
slat na gciabh
ndosach ndíligh,
Niall Frosach an
flaithmhílidh.
12 Bliadhuin
do-chuala cian uaidh
do bheith ’na
bliadhauin rochruaidh;
gnaoi an fhíréin
do fhaillsigh soin,
i n-aimsir
ríNéill Fhrosaigh.
13 Do bhí an
uair-sin seach gach uair
rí Éirionn an
fhóid ionnfhuair
go mathaibh
fhuinn bhraonbhláith Bhreagh
san chaomhráith
chuirr ag caitheamh.
14 Seacht
n-easbuig is eadh do bhí
i n-aonchumaidh
’s an t-airdrí;
tarla an nathair
bhinn bhanna
san chathair
fhinn eatarra.
15 An solas fa
díol droing -
báidhis lasair an
lóchrainn;
fearthar smual
donnchorcro dubh;
tuar dorchochto
don dúnudh.
16 Rí Éirionn ar
gcosg dá chuid,
níor anadar na
heasbuig
ris an tapar n-úr
d’adhnadh
san mhúr
bhratdubh buabhallghlan.
17 D’ámhaill ris
an sgiain sgiamhdha,
gonuis an binn
baisniamhdha
- fir shaora fa
data dreach-
glaca caomha na
gcléireach.
18 Do-chí airdrí
an abhra mhoill,
tar éis adhonta
an lóchroinn,
a bhfuil ’na
ndianfhrasaibh dér
re fialbhasaibh
na bhfírén.
19 Athraighis gné
dá ghruadh ghlan;
biodhgais Niall -
ní narbh iongnadh -
an chraobhshlat
ar nar chuir neach,
tre ghuin
chaomhghlac na gcléireach.
20 Tug cubhais
nach caithfeadh biadh
rí na
bhfuinneadhach bhfírfhial,
gnúis chorcro ór
chnóigheal gach fiodh,
go bhfóireadh
gorto Gaoidheal.
21 Tugsad an
chubhais chédna
na binnchléirigh
bhaisdédla;
anaid gan
bhiaidh, leath ar leath,
Niall is a
charaid chléireach.
22 Ar mbeith dho
’na throsgadh treall,
Niall Frosach,
airdrí Éireann,
do-chí sé an
t-aingeal dá fhios,
an té ar nar
cailleadh cairdios.
23 “Fuaruis
cabhuir, caith, a Néill,”
do ráidh an
t-aingeal ainnséin
“Inis tonnbhán
bhalbhbog Bhreagh
is iomlán d’argod
aoingheal.”
24 Do ráidh nach
caithfeadh a chuid
gé do fearthaoi
frais arguid,
’na chioth
mhóirthiogh, don fhial fhionn,
ó nach fóirfeadh
fhiadh nÉirionn.
25 Ann sin
fearthar frais mheala
gur anghlas na
huisgeadha,
gan rinn fheadha
iná fheoir ghloin
gan deoir mheala
sa madoin.
26 “Ag sin,” ar
aingeal Dé, “dhuit,
frais mheala, a
fhíréin ordhruic;
a fhlaith, ní re
bréig bheanas;
caith is tréig do
thréidheanas.”
27 Ó nach
fóirfeadh frais mheala
iath Banbha is
bláith foirgneamha
- an chraobh
ó chaithir Dha Thí -
caithimh nír
fhaomh an t-airdrí.
28 Glór an
teachduire, an treas uair:
“caith anois, a
óig armruaidh;
is lán do
chruithneacht chorcro
gach clár
sruithbhliocht somholto.”
29 Niall Frosach,
ar bhfios na sgél:
“caithfead
feasda,” ar an fírén,
“Banbha Cuinn
arna cabhuir,
cuill is abhla ag
osnadhuigh.”
30 Ag sin mar do
chabhuir cách
Niall Frosach na
bhfras neamhghnáth,
gan ghorta do
bheith i mbrugh,
gan tochta ar
chreich ná ar chogadh.
31 Fóirfidh a-rís
- ríodha an céim -
Niall eile
d’fhuil an chéidNéill;
Fódla i n-ionam a
heaguir
is ionann do
fhóireaduir.
32 Dias rugadh re
cobhair gcáigh:
Niall mhac Aodha
an airm rionnáigh;
Niall Frosach an
dara fear;
tosach gach
gliadh do-gheibheadh.
33 Niall Frasach
na bhfuighleadh mbinn
re trosgadh do
fhóir Éirinn:
fóirfidh
saoirfhear sídhe Breagh
ríghe Gaoidheal
re gaisgeadh.
34 Gá fios nach
diongantaoi an dáil,
dá rigthí a leas
iad d’fhagháil,
le sén í Rosa ón
Bhóinn bhinn,
na frosa do fhóir
Éirinn.
35 Lán d’ioth, re
haghaidh Í Néill,
muir agus talamh
taoibhréidh -
créd ma
bhfoigheadh na frasa
an ghég roigheal
ríodha-sa?
36 Binnide bérla
na n-én,
íslide an
fhairrge roithrén
- cách re
foirneart ngliadh do ghabh -
Niall i
n-oighreacht a athar.
37 Dob hí a
chomhairle dá chloinn
ria ndol d’Aodh
mhór, mhac Domhnuill,
báidh um
chongnamh re chéile
dáibh gér orlamh
aimhréidhe.
38 “Ní do
ísleochadh ibh féin
- mian bhur
n-easgcarad eiséin -
ná déanaidh” ar
Aodh Eamhna,
“féaghaidh fur
gaol geneamhna.”
39 Beannacht
Aodha, athair Néill
ar Niall do
fhágaibh ainnséin
’s gan labhra
d’fhairbríogh ná d’fhioll
do dhamhna
airdríogh nÉirionn.
40 Teagasg Aodha
dá oighre -
ní théid céim don
chomhairle;
fuaighfidh le a
ghníomh gach gartmhagh;
tuairfidh bríogh
na beandachtan.
41 Niall mhac
Aodha, airdrí cáigh,
a-tá i dtairngire
Bearcháin;
ní hionráidh nach
é bhus fearr
an té do iomráidh
Aoibheall. BEAN AR