Poem in printable PDF format
Bean dá chumhadh
críoch Ealla
[Mac Cionnaith,
L. Dioghluim Dána, Dublin, 1938, poem 73]
1 Bean dá
chumhadh críoch Ealla;
a-tá - ní taom
soineanda -
neoil éachta impe
re headh,
linnte téachta
’n-a timcheal.
2 Síona corracha
ceatha,
saighnéin lonna
loisgeacha,
tuile chumhadh ós
a ceann
nach duibhe
dubhadh díleann.
3 A-tá re
hathaidh d’aimsir
’n-a tír dhorcha
dhoghailsigh
nar bhean a
déarchuladh dhi;
ní bean
éanchumhadh i-se.
4 I gcrích Ealla
na n-eas nglan
iomdha comhartha
cumhadh
táraidh dá
tochrádh re treall
gur sháraigh
ochlán Éireann.
5 A haibhne i
dteirce torchar;
ní trom féar a
fanntolchadh;
iúl fraochmhar a
slighthe sain;
sirthe faolchon
’n-a fiodhbhaidh.
6 A-tá - ní cumha
chuimse -
dá adhbhar ’gá
hathtuirse;
gibh bé dhíobh as
dimbhríogh dhi
do líon sé
d’imshníomh i-se.
7 I nEallaibh
d’éis a leonta
aimrid gach
craobh cheineolta,
luath ar an
gcioth mheasdar mall,
ní easgar ioth
’n-a ionam.
8 Do cailleadh le
crích Ealla
- tug dorcha a
dreach shoineanda -
tuir iorghuile
achaidh Fhinn,
nathair ionghuire
a himill.
9 Do cailleadh
fós - fada a ghomh -
a mionn adhartha,
a hollamh,
caitheamh aimsire
a sluagh sain;
truagh an
ainnsile d’Eallaibh.
10 Domhnall Ó
Caoimh creach brughadh,
Ó Dálaigh díoth
ollamhan,
a mbeith mar táid
’n-a dtaisibh
dá chreich an
fháid Eallai-sin.
11 Dá leonadh a
fhlaith ngoile,
dá bhuaidhreadh a
mbanchoire,
dá chúis daghra
leasChláir Luirc
dá dhamhna an
easráin d’adhuint.
12 Mór as
easbhaidh d’iath Ealla,
mór as díoth
d’fhuil Oilealla,
dá phudhair
luighe gach lis
don Mhumhain uile
is éisleis.
13 Díoth dá
marcraidh mac í Chaoimh;
díoth dá
n-ollamhnaibh d’aontaoibh
- ní léir sreath
adhmholaidh as -
creach dá
n-adhbhoraibh Aonghus.
14 A-táid mar
a-tá an Mhumha
fa ndíth-sin ag
déardhubha
beithre fhoraire
Fhóid Bhreagh,
sgolaidhe na
gcóig gcúigeadh.
15 Gér mhór ag
sgaoileadh don sgoil
a n-orchra i
ndiaidh Í Dhálaigh,
níor lugha ag
deaghail don droing
a gcumha i
ndeaghaidh Domhnaill.
16 Ní bhíodh
sgolaidhe don sgail
dá mbíodh i
mbaile Í Dhálaigh
gan chomaoin
éigin ón fhior
d’fhorraoin nar
bh’éidir d’áiriomh.
17 Chuige do
ghabhdaois trá ag teacht,
do bhídís aige ag
imtheacht
go hionbhuidh
sgaoilte don sgail,
faoilte ionmhuin
re a n-aghaidh.
18 Oide sgagtha
na sgoile
’s a gcompánach
comhnoidhe
re linn sídh nó i
gcailg chagaidh
mairg an tír re a
dtéarnadair.
19 Díoth don
mholadh, olc don aoir,
bás Aonghusa
mheic Amhlaoibh;
saoth don
ghaisgeadh líomhtha lonn
an baisgeadh
díochra Domhnall.
20 Mac Í Chaoimh
ceardcha goile
díobhadh uaisle a
fhaonloighe,
áladh doiligh dá
gach dháimh,
bádhadh oinigh is
easráin.
21 Níor mhian
leis an lá do mhair
gan chuaird
ollaimh ’n-a fhochair;
an fáidh ó
bhfuair gach oideacht
cáir do-chuaidh
’n-a chomhoideacht.
22 Domhnall mhac
Airt ’s a ollamh
dóibh is aoibhne
- adamar -
béine nar an
ar-oile;
gar dá chéile a
gcomhnoidhe.
23 A-táthar leo -
leor do shníomh -
ar gach thaobh
d’fheart na n-airdríogh;
tarthaidh sinne
ar ndíobhdhúdh dhe
i ríoghmhúr Cille
Créidhe.
24 Sáith Í
Dhálaigh do dhamhna
i nDomhnall
dreach nathardha;
sáith an
donnaghaidh shing shéimh
dar linn
d’ollamhain ainn-séin.
25 Suaimhneach dá
gach dhuine dhíobh
gan mharthain
d’fhulang fairbríogh
i ndiaidh an
chomthaigh ro chleacht;
liaigh dá
n-orchraibh a n-imtheacht.
26 Ionnshamhail
Domhnall dreach bhras
ní dóigh go
bhfuigheadh Aonghus;
fa chrích
ndaithghil mbraonghlais mBreagh
aithghin Aonghais
ní fhuigheadh.
27 Bíoth gur
mhaith le mac Í Caoimh
bheith is ollamh
d’éantaoibh
meisde é dul d’Ú
Dhálaigh
sé ag cur ar a
chompánaibh.
28 Do b’easbhaidh
duas d’Ú Dhálaigh
díoth céile agus
compánaigh
bás an fhialruire
shéimh shing
tar féin
Fhiadhmhuighe Fhéilim.
29 Is toirmeasg
sgéal do sgaoileadh
díoth dréacht
agus duanlaoidheadh
fa Chlár nOiligh
dtonnmhall dtais
do Dhomhnall
oighidh Aonghais.
30 Mór gcompánach
croidhe Dhé
do-chuaidh ag
iarraidh éigse
- ró doghruinne
nar líoth lais -
do dhíoth
fhoghluime Aonghais.
31 Gréas
marbhnaidhe meic mheic Airt
dámadh beo an
t-oide orrdhairc
do snoighfidhe
’n-a ghréas ghlan
gréas badh
sgoithghile sgiamhadh.
32 Níor ghuais dí
’n-a dheaghaidh sain
toibhéim oide ná
adhbhair;
níor bheag
d’fheitheamh, a Dhé, dhi
gomadh breitheamh
é uirre.
33 Do bhí - níor
bheag do thuigse,
níor ghuth dhóibh
é an ionbhuidh-se -
geall gach oide
’ga ucht shlim
a hucht a oige
n-inghill.
34 Do nós Í
Dhálaigh sa dán
do bhí Domhnall
díon forrán
re súr feadh, re
feitheamh cruidh,
’n-a bhreitheamh
cean is coguidh.
35 ’N-a láimh
leadartha biodhbhadh,
’n-a ghríbh
chuirthe caithiorghal,
’n-a dhóigh
oinigh, ’n-a eo ghlan,
’n-a dhoighir
bheo gan bháthadh.
36 Mac Í Chaoimh,
cuingidh Ealla,
troigh luaimneach
lá doineannda,
bas dána
dhíobhraigthe sleagh,
brágha
míonmhaicne Míleadh.
37 Ursa troda,
túr deabhtha,
fuigheall iarainn
aithleaghtha,
lámh éachtach
áladh docrach
bádhadh céadchath
gcumhacthach.
38 Mac Eilionóir,
abhra slim,
ní hé a inmhe
acht a inntinn
thug ainm
d’iomarcaidh gach fhir
don bhaidhbh
iongantaigh éigsigh.
39 Rogha foghluma
fríoth lais,
cur feadhma,
foghal ionnmhais,
cosg díbheirge
cháigh dá chrích,
rímheirge áigh is
eissíth.
40 Geall gach
oide taoibh re taoibh
mar fhuair
Aonghus mhac Amhlaoibh
geall gach
ríodhamhna rug sin
ar fud
fhíonadhbha Éibhir.
41 Ó Dálaigh an
dréachta ghloin,
mac ochta
chloinne Carthaigh,
dalta an
chróchshlóigh mhálla mhir,
órthóir an dána
dhírigh.
42 Bádhadh
tnútha, tobar fis,
cosg dubha,
dúsgadh áinis,
léaghadh meall
nglanrolla ngeal,
ceann foghloma na
bhfileadh.
43 Ursa
breithnighthe gréas ngill,
sgolaidhe
d’ollamh inghill,
altra cháigh i
n-ar gceird-ne,
fáidh glanta na
Gaoidheilge.
44 Dursan, a Dhé,
a ndeaghail ruinn
mh’oide, mo
chéile cumuinn;
san gcruth i
rabhadar rum
uch nar anadar
agam!
45 Géarsam
uaibhreach orra sain
mo lucht comtha,
mo chomthaigh,
teidhm as tinne
do threaghd mé
a bhfearg rinne
ní raibhe. Bean