firstLine"; ?>

41. A chros thall ar an dtulaigh $
Length: long (39qq)
Certainty: 1
Period:
  1. 14th mid
Areas:
  1. Munster
Classes:
  1. elegy mp
  2. poet’s son
Manuscripts:
  1. RIA743 (A/iv/3) 17th c.
Prints:
  1. text DiD no. 65
  2. transl. Ir. Monthly 47, 622
Motifs:
  1. education of poets
  2. symptoms of grief (tears of blood etc.)
  3. Gravestone
  4. poet’s own mourning
  5. almsgiving
Poet Christian Names:
  1. Gofraidh Fionn (RIA743)
Poet Surnames:
  1. O Dalaigh
Patron Christian Names:
  1. Eoghan (mac Gofraidh Fionn)
Patron Surnames:
  1. O Dalaigh
Apologue Subclasses:
  1. Cathbhadh dies on grave of son Geanann
  2. Daghda sails overseas for herbs to cure son
Meter Vars:
  1. deibhidhe
Poem:

Poem in printable PDF format

A chros thall ar an dtulaigh


[Mac Cionnaith, L. Dioghluim Dána, Dublin, 1938, poem 65]


1 A chros thall ar an dtulaigh

as damhna dam dhéarchumhaidh,

tú urlamh gidh bé len báidh,

is é ar dturnamh do thógbháil.


2 Is tú, a chros an mheic mhuirnigh,

thug mé a-nocht go neamhshuilbhir;

a dhlúthchros fa dtú ag tuirrse,

tú mhúchfas mo mheadhair-se.


3 Tú chuimhnigheas dúin-ne a dhol

dá ndeachadh mh’aire dh’Eoghan;

mo bheith mar tú, a chros-sa, is cáir;

do b’usa thú gan tógbháil.


4 Truagh bhar gcuimhnioghadh cumhadh

gidh cruthach do chórughadh;

tú ós ar gcinn-ne, a chros Eoghain,

m’inmhe ar a los laighdeobhaidh.


5 Ag dul seochad san slighidh

déara go lár léigfidhir;

’gat aithne, a chros, badh corcra

aighthe bas an bhantrochta.


6 Gidh cúis athtuirse anba,

maith an mhaise shaoghalda

do cheathra druimne donna

leathna cuibhdhe codroma.


7 A mheic dar cumadh an chros

’n-a lóchrann sheasmhach sholas,

fuarais chrois bharrghloin bhláthmhair;

marbhnaidh re cois commámhthair.


8 Is cros fhir do b’fhearr daghdhuas

an chros ad-chiu eadarbhuas;

loise na ceirde do cheil

an mheirge croise ad-chíthir.


9 Ní fiadhnaighthe i bhfogus di

an chros-sa ná i gcéin uaithe;

gidh bláith an mionn í is urchra

sí ar cionn cáich ’n-a comhartha.


10 A chros ós chionn na leirge,

tuar leoin dar lucht aoincheirde,

biaidh fros le bonnfhabhraibh dhe

a chros d’ollamhnaibh d’aithne.


11 Cúis a tógbhála ós talamh

cros adhbhair an ollamhan

an crann-sa dá ghruadh ghairthe

budh tuar almsa is urnuighthe.


12 Beannacht ar anmain an fhir

isa chros do-chiu ar mh’aighidh;

fearr iná tuile tuirse

guidhe ar an seang séaghainn-se


13 A-tá an chros ler cráidheadh mé

ar deilbh do chroise, a Choimdhe;

ar a los go dtí dod thigh

an tí dan cros an chrois-sin.


14 Bheith ar chúl chroise Eoghain

dom athtuirse oisgeolaidh;

díon ar shlógh é agus gidh eadh

ar brón, a Dhé, ní dídean.


15 Tuilleadh cádhais don chill naoimh

cros mhinghréasach an mhacaoimh:

slógh fa chádhas don chrois-se

budh lór d’árus eaglaise.


16 Adhbhar ollaimh fhear Mumhan

gion go bhfuair ainm ollamhan

gan phearsain mar é d’ollamh.

a Dhé, d’easbhaidh fhuaramar.


17 Ní dhearna ar ndol a oidhre

fulang mar ar bhfulaing-ne

fear dar chomhainm Cathbhaidh Draoi

ón Mhodhairn lachnaigh lionntaoi.


18 Ní hiongnadh an fáth ’ma bhfuil

ar gcomhráithne re Cathbhaidh;

truagh bás an druadh a-dirim

truagh an cás ’ma gcuimhnighim.


19 Gidh bé damhna fo-deara

sinn d’éagcaoine a oigheadha

ní ar son an druadh bu-dhéine

truagh fa a dhol ar ndeirbhéile.


20 A-tú ’ma a bhreith don bhás rug

ris an bhfilidh ag formad;

truagh mh’éad re hoighidh an fhir

éag fa a oidhir don fhilidh.


21 Do-chuaidh do chumhaidh a mhaic;

do b’é an mac fa mór éaraic

Geanann Gruadhsholas fhuair eol

nach cualadhas uaidh d’aithcheodh.


22 Truagh leam-sa loighe Chathbhaidh

ar fheart Gheanainn ghníomharthaigh

dar ghéis ar loighe ar a leic

a chroidhe d’éis a éinmheic.


23 Téid Cathbhaidh fa ceann forais

tar éis Gheanainn Ghruadhsholais

i dtalmhain tre Gheanann nglan;

ní leanam amhlaidh Eoghan.


24 Cosmhail, a Dhé, damhna ar gcaoi

mei-se agus Cathbhaidh caomhdhraoi;

gidh eadh ní comhthrom gcumhadh

an conchlann fhear n-ealadhan.


25 Dámadh comhthrom ar gcumha

’mar saormhacaibh súlchara

- teasda Cathbhaidh - créad do-bhir

Gafraidh gan éag fa a oidhir?


26 Cathbhaidh mar do-chuaidh reamhainn

d’éag do chumhaidh chaoimhGheanainn,

mó a fhachain gá dás gan dol

an t-athair ór fhás Eoghan?


27 Truagh gan fhóirithin aga

mar do bhí ag bás Chearmada

ar n-a ghuin do láimh Logha

do mhuin áigh a iomghona.


28 Comhrag do-chuala idir Lugh

is Cearmaid na gcleas lúthmhar;

Cearmaid milbhéal ba marbh dhe

d’arm rinnghéar mar an rinncne.


29 Rún an Daghdha i ndiaidh a mheic

sgaradh le hÉirinn n-oirrdhreic;

triall tar muir do labhradh leis

go bhfaghbhadh luibh a leighis.


30 Téid do thaisdeal an domhain,

fágbhais Éirinn n-iorgholaigh

gur chuir an Daghdha dá dhíon

ar a mhuin damhna an deighríogh.


31 Cearmaid le athair n-éachtach

táinig sleamhain sláinchréachtach

mar bhláth na slat dá ghruaidh ghil

dar lat ní fhuair a oighidh.


32 Ciodh ná ba déanta dhamh-sa,

gémadh aisdreach oram-sa,

réim an Daghda, a Dhé, ar n-a dhol

dámadh tarbha é d’Eoghan.


33 Mo mhac-sa ó nach mé an Daghdha

súil le éirghe is éadtarbha;

ní faghair dar mbuain a broid

an bhuaidh do chabhair Cearmoid.


34 Muireadhach mhac Eoghain aird,

Cearmaid - gidh cia do theasairg -

do-chuala ar ndol don dís ghloin

a-rís a gcor i gcorpaibh.


35 Truagh nach tabhair d’fhurtocht oirn

an lus fhuair inghean Loghairn

nó aiceacht an Daghdha dhamh

d’aithteacht a anma i nEoghan.


36 Mac i n-ionadh an athar

do b’oircheas é d’ordachadh;

a athair ’n-a oidhre dhó,

a Choimdhe, as fhachain iarghnó.


37 Ní fhuilnginn an uair do mhar

do mhéad ar n-annsa d’Eoghan

choidhche gé do-near a-nois

an fear dá oidhche im éagmhais.


38 Mar tú dá bhás ní bhiadh mé

dámadh neach eile a oide;

cúis as ar fhoide, a Dhé, a dhol

is mé do b’oide dh’Eoghan.


39 An t-Eoghan-sa is éigin dún

déanamh seach an bhfionn bhfoltúr;

tairnig a sheal gá dám dhó

gidh eadh gá dál as deacra. A chros.