Poem in printable PDF format
Damh féin
choiglim an Chathuir
[Carney, James:
Poems on the Butlers: of Ormond, Cahir, and Dunboyne (A.D.
1400-1650), Dublin, 1945, poem 8]
Giolla Íosa Ó
Dálaigh .cc.
1 Damh féin
choiglim an Chathuir
d’éis fhéchdha
gach énachaidh
dá bhfuil bhá
Fhiadh bhfinnte bhFloinn;
gan triall innte
ní fhóbruim.
2 Fáth fá
ccoiglim an Chathair
tar Chrích móir
Cuinn Chédchathuigh,
gé a-tá sinn ar
tí an tighe,
gura linn í
dh’áiridhe.
3 Tearc a nÉirinn
acht sí soin,
ráth daoineach
Dúna hIasguigh,
brugh do ghnáth
as saorbhláith slios,
aonráith a gcách
do choigleas.
4 Níor choigleas
d’Ulltaibh uile
ráth brughadh nó
bhanchuire;
níor choigleas
orra d’fhuil Néill
nó a dtuir chorra
nó a ccaisléin.
5 Ní fhuil a
Muigh mhóir Meadhbha
ag tánaisde, ag
tighearna -
bíodh ag cách
uathaibh a fhios -
ráth um
Chruachain do choiglios.
6 Gidh iomdha a
Laighnibh go léir
nír choiglios
dúnadh díbh-séin,
fonn armghlan na
n-óigfhear bhfial,
cóigeadh glanbhan
na nGailian.
7 Ní fhuil fós a
muigh Mumhan
ráth budh cóir do
chuartughadh -
mo sgél daoibh an
uair-se ar fhad -
gan laoidh
uaim-se nó adhmad.
8 Ní tharla ó
Thoraigh a-dtuaidh
go Tuinn Cliodhna
an fhóid ionnfhuair,
dá bhfuil ar
fheadh Achaidh Chuinn,
treabh acht an
Chathair chogluim.
9 Mar choiglid
cách a gcuid óir
nó a seóid
bhuaidh nó a ccuirn chomhóil
ráth an fhir dá
ttogruim toil,
mar sin chogluim
an Chathuir.
10 Bíd daoine ag
coigill a gcruidh
fá mar
choiglim-se an Chathuir,
ráth do ghnáth dá
ngiall gach fear,
do bhiadh ag cách
dá caitheamh.
11 Do-chluinim
nach coiglid cách
múr fíonmhur na
bhfleadh n-iongnáth,
brugh bláith gan
éra olluimh,
sgéla cáich do
chualamair.
12 Cathair
dhaoineach Dúna hIasg,
teaghdhais
taoibhgheal na dtirmriasg,
ó tá dá ráth tar
Fhiadh nAirt
ní bhiam do chách
dá cogailt.
13 Ní choigeól,
ní choiglid cách
múr nósmhar na
nós neamhghnáth;
teisd ríomhúir ní
hiongnadh air,
fionnbhrugh
fhíonDúin an Iasguigh.
14 Dá ccoiglinn
ní choiglionn féin,
cúirt í nach
tuilleann toibhéim,
ráth nach dearna
chreich ccáinte,
a heich
bhreaghdha, a bótháinte.
15 A cuirn
bhuadha chloch cceanguil,
a seóid uaisle, a
hóirearruidh,
ráith an fhir ris
nach gnáth geall
mar sin ar chách
ní choigleann.
16 Ní choigeól ní
as sia ná soin,
bead mar chách
ris an cCathair,
ráth na
ndeighfhear nár mhoidh móid,
ní cheileabh
thoir ar Teabóid.
17 Dámadh cóir
cathuir oile
dá bhfuil bhá
Iath nIúghoine
do ríoghraidh
mhóir Achaidh Airt
cóir an Chathair
do chogailt.
18 Brugh as mó
fíon as filidh,
brugh ’na chló ní
cuirfidhir,
brugh
sídhghreaghach na sreabh seang,
teagh
fínfhleadhach na bhfithcheall.
19 Brugh as mó
duas do dheóraidh,
craobh eóluis
gach aineóluigh,
an brugh
braitgheal séimh síthe,
aittreabh do
chléir choigcríche.
20 Brugh as mó
mná agus macraidh,
brugh mar
fhionnbhrugh Ábhartuigh,
brugh fíonmhur
’na só gach sean,
ríoghbhrugh as
cló do Chaiseal.
21 Lán do
lannuibh, lán d’eachuibh,
lán an lios do
lúireachaibh,
lán do chriosdal
chaor mbuaidhe
an t-iosdadh saor
sliosuaine.
22 Lán d’fhíon a
ccuachuibh ceanguil,
lán d’armuibh ar
aidhleannuibh;
lán do bhantracht
bhionnbhláth bhan
an t-ardphort
iongnáth uasal.
23 Lán do
laochraidh lúthmhuir mhir,
lán d’ollamhnuibh
as d’éigsibh;
lomlán d’iollradh
craobh gcorcra
an fionnbhrugh
saor somholta.
24 Teisd a maca
samhla sin
tugadh lé Mac
Liag Luimnigh
ar adhbhaidh móir
Chinn Coradh
ré linn óil an
ollamhan.
25 Brian Bórumha,
bláth na sgol,
do-rinne feis
Chinn Coradh -
fear méirsheang
lé mbearair buaidh -
d’fhearuibh
Éireann ar énuair.
26 An t-am fárbh
ionchaithmhe an fhleadh
curthar le Brian,
barr Gaoidheal,
fios ar shluagh
Éireann uile,
sduagh
mhéirsheang na macruidhe.
27 Ríoghraidh
Connacht na ccolg sean
is laoich
láimhdhearga Laighean,
fir riamh fá
buige im bronnadh,
a dtriall chuige
ad-chualamur.
28 Airdrí Uladh
na dtreas dte
is rí mórdhuasach
Midhe,
freagruid Brian
go Ceann cCoradh,
dream do iarr a
n-adhmoladh.
29 Cruinnighid
an-iar ’s an-oir
go mac Cinnéidigh
cobhsaidh -
slat shéimhsheang
ó Bhóinn bhiligh -
slóigh Éireann ar
éinshlighidh.
30 Táinig ollamh
an taoibh thuaidh
gu Brian re cois
an chathshluaigh,
Mac Coise agus
cliar Ó gCuinn,
trian a loise ní
labhruim.
31 Do bhí ollamh
an taoibh theas
Mac Liag, oide na
n-éigeas,
ina shuidhe a
gCeann Coradh,
ceann uidhe na
n-ollamhan.
32 Do suidheadh,
cian bhus cumhain,
fir Éireann go
hiomchubhaidh,
sluaigh mhóra fá
Bhrian Banbha,
an fial cródha
cathardha.
33 Tar éis a
suidhighthe sin
dáiltear fíon
orra ar uairibh,
dáiltear cuirm
dóibh ’na dheaghaidh,
muirn an óil ar
fhileadhuibh.
34 Do bhí ar aire
a ttarla as-tigh
Mac Coise is Mac
Liag Luimnigh;
dias dár chóir
comhdháil gach cruidh,
a ccóir comhráidh
do-chuaduir.
35 “A Mheic
Coise, an cumhain libh
d’fhaigsin,” ar
Mac Liag Luimnigh,
“teach mar a
theach riamh roimhe
nó neach mar
Bhrian Bóroimhe?”
36 “Do chonnaic
mé,” ar Mac Coisi,
“adhbha nach í an
teaghdhais-si
budh mó meadhair,
budh mó ól,
budh mó a
ndeabhuidh do dheaghshlógh.”
37 “Cia an fear
gá bhfaca tusa -
ag éin-neach ní
fhaca-sa -
teach mar an
ardbhrugh bhfial bhfionn
a bhfiadh Alban
nó Éireann?”
38 “Ag
Maoil-Sheachluinn nár mhuidh mhionn,
an feadh fá
hairdrí Éireann,
do bhí teagh mar
Cheann cCoradh
nó teagh dob
fhearr ordughadh.”
39 Rádh Meic
Coisi ód chualuidh sin
do lonnuigh Mac
Liag Luimnigh,
gurbh adhbha
ghorm a ghruaidh ghlan;
tarla dorn uaidh
don ollamh.
40 Ní leanabh ní
as sia ná sin
Mac Coisi is Mac
Liag Luimnigh,
cóir tocht tar
céill a ccomhráidh,
gu n-éir olc dá
n-iomarbháidh.
41 Ní cosmhail
sinne mar sin
re Mac Liag,
leannán Luimnigh;
an tslat
ghéiggeal fhionn iodhan,
ní héidear ionn
d’éilioghadh.
42 Rádh gach
shein is gach fhir óig,
teisd na Cathrach
teach Teabóid,
ní dá chleith ar
chlár Mumhan,
a slán bheith dom
brégnughadh.
43 Ní bhiadh
geall ag bruidhin Briain,
ná ag
Maoil-Eachluinn ó fhinnChliaigh,
neach amhra nár
mhoidh a mhóid,
dá mbeath Banbha
ar toil Teabóid.
44 Sgél ’s a
chomhartha ré a chois
a n-abair mé ar
mac Piaruis,
ní dual ar
n-éilioghadh ann,
an sduagh
shéimhiodhan shúlmhall.
45 Mac Coisi dá
gcluineadh mé,
nó Mac Liag don
leith eile,
slata do iarr
gach ionadh,
ní bhiadh aca
mh’éilioghadh.
46 Beirthear ar
fheadh Críche Cuinn
le mac Piaruis,
ua Émuinn,
breath shaor nach
lé a bháidh bhearar;
ní cáir d’aon a
héilioghadh.
47 Ní hiongnadh
breath do bhreith lais,
do bhreathnuigh
mé mac Piaruis,
sduagh oirnidhe
umhal fhial,
coillbhile
Mhumhan Maicniadh.
48 Ris féin as
beirthe a bhuidhe,
clú air ag gach
énduine,
an tsaorshlat do
choill chiníl,
do thoill aonmhac
Aibhilín.
49 Fear ré a mbí
gach file ag feis,
dá mbeinn
choidhche ag teacht taireis -
tearc neach as
cneasda ’na chuing -
leath a theasda
ní thiobhruinn.
50 A Eóin Bruinne
bí ar mo sgél
a ló ar measda do
Mhíchél,
cóir fán ttaobh
thinn ós iomdha
saor sinn ó gach
éindiomdha. D.A.
51 Máire
Ciomhsóg, cruth faoilidh,
clú dhá bhfuair
ní hionmhaoidhimh,
ní hé a-mháin a
modha sin,
cáir a togha as a
tréidhibh.
52 Gé meinic
mholtur Máire
do réir iúil gach
éndáimhe,
mó ná moladh dhi
dleaghair,
do toghadh í ar
airdheanaibh.
53 Maith an rogha
rug gu hóg
Máire
chruithfhinngheal Ciosóg;
a réidhe fá riar
d’fhilidh
mian na féile
foillsigheidh.
54 Dlighidh Ó
Caoimh cíos a shean
d’fhagháil tar
chách óm chineadh,
ó tharla ag
crobhuing clann cCaoimh
rann oruinn an
gach énlaoidh.