Poem in printable PDF format
Do briseadh
riaghail ríogh Sacsan
[McKenna, L.:
Aithdioghluim Dána (Irish Texts Society, vols 37, 40,
1939/40), poem 38]
Tadhg Óg Ó
hUiginn cct.
1 Do briseadh
riaghail ríogh Sacsann,
seadh cairte ní
chomhaill Gall;
gan neach ann do
réir a riaghla
gach Gall féin is
iarla ann.
2 Orraim ag an
fhior bhus treise
tiomchall Éireann
- anba an tnúdh -
is eadh budh áil
le gach n-aicme;
do-cháidh seadh
na cairte ar gcúl.
3 Lorg na
n-Iarladh ní headh leantar
gan luadh cirt ag
an chath Ghall;
a grás nochan
fhuighe oidhreacht
duine go fás
oirbheart ann.
4 Do haithigheadh
d’éis a chéile
fa chrích Fódla
fada an ré
dligheadh an
ríogh ar reacht nGaoidheal,
reacht nach
gníomh le haoinfhear é.
5 Fionn mhac
Cumhaill ar gceann forais
fada ó do
thairngir teacht rinn;
beag ga bhfoil an
ceart ar chuimhne,
ag soin ar
dteacht fuighle Finn.
6 Iomdha ó
Luimneach na learg n-uaine
go hArd Macha -
mór an gníomh,
go dtí cobhair
ann ó Iarla -
Gall i n-aghaidh
riaghla an ríogh.
7 Ná héagcaoin
[a] Eamhain Macha
- mithidh dhúinn
gan déanamh thort -
a bhfoighe do
bhroid a mbliadhna
’s a ghoire dhoid
Iarla ort.
8 Ní bhia [áit i
raibh] ráith Eamhna
ar iasocht ag
aicme Néill;
is í as aitreabh
do na hIarlaibh
faicthear í ga
fiadhnaibh féin.
9 Eamhain Macha
na múr bhfairsing
a bhfuair
d’anshódh ar éis Ghall
ag urra muna bhé
a mbliadhna
cuma lé gan Iarla
ann.
10 Gi bé as
codhnach do chloinn Uilliam,
muna fhagha inmhe
as mhó,
sí féin is a
bhfaicfe d’Eamhain
ó aicme Néill
dleaghair dhó.
11 Trí Iarladha
d’éis a chéile
do chloinn
Uilliam san aird thall
do chomhall na
riaghla roimhe;
togham Iarla oile
ann.
12 Riot as
cuibhdhe cur na n-Iarla,
a Éamoinn, a
fholt mar chnú,
an tslat sheilbhe
is duid as dísle,
eidhre ar cuid an
trírse thú.
13 Ní hadhbhar
maoidhmhe, a mheic Tomáis,
dá dtugtha an
geall dod ghruadh bhrioc,
dá ndeach tír ar
fhuil na n-Iarladh
a bhfuil díbh ag
riaghladh riot.
14 A-tá ’n-a
gcairt cóir a léaghadh
leath Éireann is
ní hé a-mháin
do[-ug] sgéal ag
aicme an Iarla;
léagh a gcairte
diamhra dháibh.
15 Ná sirthear
libh acht leath Banbha,
ná beiridh acht
an bhreath rug;
do bhreith an
ríogh is í t’oidhreacht;
do sgríobh an rí
an toirbheart thug.
16 Do fhóbair go
ndearnainn dearmad
ag déanamh iuil
dod fholt cham,
lean an ní bheire
do bhaile
eire do bhí ar
m’aire ann.
17 Céidfhear do
chosain an Iarlacht
Uilliam Congcar
[cur gan locht];
cuimhnigh féin [a
bhfoghair id] thiomcholl
a méin
[chobhaidh] fhionnfom ort.
18 Táinig
chugainn i gcrích n-Éireann
Uilliam Congcar
cara an uird
[
...........................] na heachtra
méala gan fhear
leanta an luirg.
19 Muinntear an
ríogh fa rian cogaidh
do chosnamh
Fhódla an fheoir thigh
do bhí d’aontoil
aga fhastadh;
do aontoigh rí
Sacsan sin.
20 Fuair an
ghaoth ar ngabháil ceada
a crích Breatan
na mbárc gcorr
’n-a snáithe
chiuin go clár n-Éireann
lán an tsiuil ga
léibheann long.
21 Mar tháinig i
dtalamh Éireann
Uilliam Congcar
nar char gheis
do bhí amhdháigh
as a eachtra
an rí ar
bhfaghbháil leagtha leis.
22 “Risin talamh
tug an fháilte,”
ar Uilliam, “is
oircheas drud;
ní thibhreadh sé
an fhaoilte acht d’anadh
ní fhaoicfe mé an
talam thug.”
23 Do ionnsaidh
Ruaidhrí rí Éireann
go hÁth Cliath i
gcoinne Gall
do dhul do
chobhair Cláir Gaoidheal;
gabhaidh báigh
gach aoinfhear ann.
24 Ní uair
Uilliam an uair tháinig
go tír n-Éireann
an fhóid ghlais
na cóig rígh do
bhí sa Bhanbha
acht rí dhíbh do
labhra lais.
25 Ar shluagh
Teamhra tug a aighidh,
re hÁth Cliath do
chuir a dhruim,
ní raibhe acht
Laighin líon coinne
i n-aighidh ríogh
chloinne Cuinn.
26 An lá do
chosain crích n-Éireann
Uilliam Búrc na
mbuabhall dtais
tugadh maidhm [i
n-a] mhaidhm shuaithnidh
dan hainm Maidhm
an Luaithridh lais.
27 Do-níodh
Uilliam fhoghla meince,
a mhac Mairgréag
ó mhúr Lir,
Banbha Dá Thí nó
gur thabhaigh;
do-ní fhaghla a
samhail sin.
28 Argain críche
chloinne Riocaird
do-rinne tú ar an
treas ruaig;
do bhíodh a dtír
re headh n-éinmhíos,
a ghríbh Bhreagh,
fa éinghríos uaid.
29 Ga fhágbháil
ar éis a loisgthe
Loch Riach ar a
rogha taoibh
nír léig dlús na
dtigheadh dteineadh
tús sligheadh na
deireadh dhaoibh.
30 Do-rinnis
creich re cois abhann,
a Éamoinn, ’n-a
haithle sin
go Dún nDoidhre
is í do fhásaigh;
do bhí an Coimdhe
an lásain libh.
31 Do airgis ar
n-éirghe maidne,
a Mhac Uilliam, a
fholt fann,
an chríoch ó Áth
Féan go fairrge
nír thráth éan i
n-airde ann.
32 Dod thurussa
do Thír Fhiachrach
iomdha, a mhílidh
Moighe Sléacht,
ag tráigh
Eoghthaile as a haithle
gáir eolchaire ag
aithne a n-éacht.
33 Maidin creiche
Chloinne Muiris,
a Mhac Uilliam -
anba an bhroid -
a dtug tusa do
dhíoth daoine
usa an chríoch fa
dhaoire dhoid.
34 A dtugadh, a
mhac mheic Éamoinn,
a áireamh ní
fhéadfadh sibh
uatha féin
do-chuaidh tar cuimhne
dá mbuaibh ó
fhéin Luighne libh.
35 Tugais láimh
ar laochraidh Chorainn,
a chneas seang
nach seachnann ghliaidh,
do b’iomdha an
uair d’éise a creachtha
fa bhuaibh Céise
deathcha id dhiaidh.
36 Gríos teineadh
tugais tar Umhall
d’éis a airgthe,
a ucht mar chuip;
gan an ngríossa
tar chlár Ceara
grádh cíosa fa
deara dhuit.
37 Is blagh dod
chaithréim Clann Fheorais,
a fhir Náis, fa
neart do mhaoir;
le a bhfuil orra
dhuid do dholadh
cuid ronna [dá]
domhan daoibh.
38 Gur chreachais
a gcoillte diamhra
daingean Gaileang
nír ghabh ribh;
doilghe le cách
iná a gcreachadh
coinnmhe go hÁth
Leathan libh.
39 Do ruathar
laoi do lot biodhbhadh
do Bhaile an
Tobair tre dhiaigh
iomdha ag teacht
ó chineadh Créidhe
dearc ag sileadh
déire id dhiaidh.
40 Do shluaighidh
mheince, a Mhic Uilliam,
a n-áireamh ar
t-earla nocht
ní bheinn gan
fholaidh dá n-áirmhinn;
omhain leinn a
n-áirmhim ort.
41 A bhfuil iomad
d’uaislibh Banbha
do budh deallradh
dod dhreich ghil;
is léir ar an
ghníomh do-ghéana
méin na ríogh fa
a séala sin.
42 Colla Dá
Chríoch fad chneas nuaidhe
Niall mac Eachach
na n-arm ruadh;
fuil Néill ’s an
Cholla Dá Chríochsa
tonna [ó a] néimh
na gríoscha id ghruadh.
43 Tugadh dhuid ó
dhúthchas t’athar
- dot uabhar ní
hadhbhar coisg! -
cneas tana mar
aol, a Éamoinn,
mala chaol ós
réallainn roisg.
44 A-tá eanghlas
d’fhuil na nGaoidheal
mud ghnúis
gcorcra, a chiabh na ndíog,
an fhuil féin
acht gen go bhfaicthear
léir go bhfuil ag
taitneamh thríod.
45 A-taoi - ós ag
tuireamh t’uaisle -
a Éamuinn, ní
hort nach léir,
ar sliocht mná
don chuaine Chaisse
is uaidhe a-tá
caise id chéibh.
46 A-taoi, a
Éamoinn mhac mheic Éamainn,
d’fhuil Iarladh
as uaisle crú;
críoch Banbha go
ndeach fad dhaoirse
leath a tarbha
dhaoibhse is dú. Do bhris.
47 Congbhaidh
riaghail ríogh na n-uile,
a Fhionnghuala
nar éar bocht,
nocha bí i
n-aghaidh na n-aithneadh
ní ga dtabhair
aithbhear ort.
48 A Í
Fhlaithbheartaigh Lis Teamhra
ag tuilleamh
áirmhe is eadh bhí;
racha fa tol a
mhall maordha
sgol an tann nach
aobhdha í. Do bhris.