Poem in printable PDF format
Fuigheall
tuisleadh Trian Conghoil
[Ó Donnchadha, T.
Leabhar Cloinne Aodha Buidhe, Dublin, 1931, poem 21]
Lughaidh Ó
hEachuidhéin .cc.
1 Fuighioll
tuisleadh Trian Conghoil;
agso cuid da
chomhardhoibh:
déine a
diombuadh, a deacra,
diombuan céile a
coigealta.
2 Ar an bhfonnsa
fad ó shoin
ón ló tugadh
Trian Conghoil,
críoch
fhoinnréidh na n-eatal ngeal
deacar a
hoilbhéim d’aireamh.
3 Atá sonn
seanchus deimhin
ó ré Chonghoiil
chláireinigh;
fuair an eang tar
bhogclár Breagh
tocrádh fa cheann
a chéileadh.
4 Fuair an tírsi,
fa tús cráidh,
tré Chonghol
Chlaon mac Sgannláin
tuisleadh ó nár
theachta dhi,
a deacra ag
tuismheadh tríthi.
5 Lá Craoibhe
Tolcha san treas
naisgis ar ochra
a háineas;
ar anshocair do
só soin
i ló a hanocoil
d’Eochoidh.
6 Tar éis cumhadh
cloinne hÍr
tarrasdair
tuilleadh imshnímh
gach ruire, do
réir na sean,
d’Íbh Néill
Buidhe ’ga buaidhreadh.
7 Fuair an tírsi,
gá dtám ris,
dúsgadh bróin,
báthadh áinis,
ró doghoillsi ’na
dhiaidh soin
fán gcrobhoingsi
Bhriain Bhalloigh.
8 Ní creidfidhe ó
fhior an iúil,
Trian Conghoil na
gcúan dtaighiúir,
fios na sgél do
imdhigh air,
sgél a imnidh a
amhghair.
9 Ní fheudfadh
ollamh uird fis
nó léightheoir
leabhur n-oiris
ríomh creach an
gheugfhuarfhuinn ghil,
leath a
héadtualuing d’áirimh.
10 I n-am a
cumhadh do chlódh
re hucht a héigne
d’iompódh
fuair easgor as
uille goimh
teasgadh as
truime tarroidh.
11 Clódh a deacra
díon a cean
go héug Seaáin do
saoileadh
claochládh na
letrom do loigh
ar shaorchlár
gcreatlom gConghuil.
12 Tarroidh
tuirrsi tar gach sníomh,
fuair urchra tar
gach imshníomh
tré mhac Briain,
damhna a deacra,
liaigh a cabhra a
coigealta.
13 Ní hadhbhar
iongantais dí
créd fá mbiadh
iongnadh uimpe?
críoch
bhratshaoirshean da mbí grádh
dá n-acaoineadh
sí Seaán.
14 Iomdha sníomh
siobhoil oidhche,
iomdha gúais airm
fhaobhairthe,
iomdha gleoágh
gnáthfhrais gon
tárrthais Seoán
da saoradh.
15 I rinn troda i
dteanntaibh cath
meinic fuair sé
go saothrach
cosg foghla a
bruighean a beann
comhdha a
muigheadh a maoileann.
16 Iomdha teannta
i dtugadh lais
coinghleic fa
chenn a dhúthchais
ar bhróin ndeis
gealchaolgha glan
neamhchaomhna a
chneis do chlechtadh.
17 Meinic
tarraidh tomhoilt mall,
dusgadh ciúin,
codladh eudtrom,
cuairt
thriallmhoch ag teachta ó thoigh,
leabtha fianbhoth
i bhfearthoin.
18 Meinic fuair,
feasach linne,
anró oidhche
doininne
ar fhoghluibh ga
hionnradh soin
ar cholbhaibh
fionnmhagh bhfásoigh.
19 Meinic dob í a
adhbha ciúil
ar son seanma téd
dtaighiúir,
seinm a each,
síonghlór na sriobh
ag díobhdhódh
creach is caibhdhion.
20 Ag díon cháigh
ar chonfadh sluaigh
do bhíodh lá i
lúirigh fhionnfhuair,
lá i mbeirt do
chaolshról cíor nglan
’ga dhíon ar
shaorshlógh Shaxan.
21 Lá i ndroibhél
da dhreich mur ghloin,
lá ag Seaán ar
slios aonoigh,
lá ar sgáth
sgéith an dlighidh,
tráth i gcléith
re coillidhibh.
22 Ní heol dúinn
go ndernadh air
ó ré Chuinn mic
Briain Bhallaigh,
nír bh’é an édáil
cháir a chrodh,
táir nó éagcáir
nár híocadh.
23 Ar chách oile
a hucht a theinn
dob ionchuir le
hua bhFeidhlim
cáin as an
gcánoigh do chuir;
táin san tánoigh
do thabhuigh.
24 Do beirthe,
tre bhruach ceilge,
creach i n-íoc na
haidheirbe
nó i n-aonbhoin
do cheanoibh cháigh
re feadhoin
shaorghloin Sheaáin.
25 Do bhí an
tírsin, ní taom náir,
gan easbhuidh ag
ég Sheaáin,
gan
choinbhliocht, gan chlaon gcára,
saor ’na
hoighriocht éadála.
26 Gan uamhan
catha do chor,
gan guais creiche
no comhodh,
gan chogadh, gan
céim goimhe,
réidh ’na tobar
téachtoighe.
27 Do thréigsiod
ar ghrádh a ngoimh,
an t-ord
brughaidh nó biatoigh;
dá námhoid ’gar
bhuaine bágh,
uaidhe ’na
gcároid chompán.
28 Do bhíodh ord
easaonta cháigh
gan bhaoghal ré
mbás Seaáin,
’s lucht
caoilreachta tré choing ndil
ag roinn
aoinleaptha ar uairibh.
29 Tug ar chách
comholl síodha
tréigid aontoil
ainbhfíora
cuing
claonbháidhe nír chlecht dáibh
tré nert
saorláimhe Seaáin.
30 Ar ghrádh nó
ar ghuais na bhfersa
ní thug, ar aoi
n-imreasna,
comairce i
ngliaidh gan a ghoin
do bhronnaicme
Briain Bhallaigh
31 Gluaister leis
a los a theinn,
earr meirge, mac
mic Feidhlim
ar sén gliadh ar
corcradh cnedh
da nochtadh i
n-iadh Oirther.
32 Lá oile ag
iomáin a chruidh,
nochtus mac
Briain a bhratuigh,
tearc fios nach
faghuir linne
ar slios calaidh
Cairlinne.
33 An baile ar
bhárduibh Í Néill
gabhthur leis,
lór do chaithréim,
’s losgadh a
luinge ó laoch Breagh
re fraoch buinne
nár báitheadh.
34 Ó imlibh Banna
báine
léigthior sirthe
ar Seaáinne
tar Túaim, gion
gur triall corrach,
uaidh siar um an
Seanmhullach.
35 Do dhruim
ruaga, raon deacraigh,
tug leis Aodh mac
Muirchertuigh,
lucht feithmhe
gach airde air,
is ceithre
hairgne ón Fhiodhbhaidh.
36 Beantur leis,
lór do chuing,
sé creacha do
chloinn Domhnuill,
fuair sé fan
nGormbanna ngloin
sé comhlanna um
na creachaibh.
37 Loch Innse
Fiachna fuair soin
d’aimhdheoin
bhárda Bhriain Carraigh,
re a chur i
gcéill ar ó gCuinn,
céim as lugha ar
a labhruim.
38 Tar sraith
Banna an bhruaigh ghil
tug dhá chreach
uatha ar éigin,
magh nó
claonchoill níor dhíon dáibh
da mbíodh ag
caomhchloinn Catháin.
39 Tosach laoi lá
na Móna
fuair creich, fa
céim anóra,
d’uamhan fan
gcradh do choimhdhe
nír an sluaghadh
Samhoirle.
40 Uaimh Beirne
danuir, dún ard,
gabhthur leisen
lór Danmharg;
cúis lettruim
comhroinn a gcruidh
ó dheaghcloinn
Domhnoill duasuigh.
41 Tug mac
Briain, cóir a chuimhne,
creich mhóir ó
mhac Samhuirle;
nír bhean tóir do
thuir Line
fa mhuigh áin na
hOirbhire.
42 Dh’éis airgthe
fhuairghlinn Uine
tairrnge Seaáin
sochuidhe,
tar an sál
lachmhall lodur
go clár Rachlann
rángadar.
43 Édáil
Rachlann, lámh do láimh,
tugadh re
sluaghaibh Seaáin,
slóigh
toirbheartach ón Trian thoir,
go hiath
coinghleacach Conghoil.
44 Gibé uair
aigeórthur air
mac duasach
Domhnuill Bhallaigh,
lá do nimh luit a
láimhe
do thuit sin rer
Seaáine.
45 An líon gliadh
tarla re a thaoibh
gluaisid creich ó
chloinn Amhlaoibh,
ghar dhóibh
donnadh a n-arm
ón tóir gur
lomadh Latharnn.
46 Easbhaidh ar
easbhaidh orthaibh
tug iarraidh ar
Albanchoibh,
ar fhaghail do
thúr troda
adhaigh fa Dhún
Diarmoda.
47 Tugadh mur
nach dtug a lán
bhan tír soirin
re Seaán,
cuairt diomdhagh,
fan deacra béim
echtra d’ionnradh
an Oiléin.
48 Iarmhua
neimhneach Néill mhic Cuinn
gluaisios secht
gcreacha chuguinn
ó bhruach Cairrge
na ngort ngeal
nó ocht n-airgne
re a n-áireamh.
49 Do
hathroigheadh, anba an cládh,
don turussa tug
Seaán
snuadh a gort ’s
a glasloch geal
lasroch ós Port
na Peiredh.
50 Fan gCaisleán
Nua maoidhfe mé
tug cuairt bhán
gCasleán mBuidhe
go harguin cháigh
uma gcion,
táir ar ardaibh
gha fheithiomh.
51 Tarraidh Seaán
ar sén gliadh
aisder dar airg
an Duibhthrian;
mór ndroibhél do
bhaoi gan bhoin
Oilén mo Chaoi
gur chuartoigh.
52 Sliocht Énrí
Caoich na gcolg sen
tug Seaán creich
ó a gcríchsen,
’s dá chreich
fhréimhe hArtáin fhinn
re céile
fhadchláir Fheidhlim.
53 Go ndearna, is
deimhin linne,
dhá chreich
Choille Bairrlinne;
ré gclódh do
chleith moighe Mis
dhá chreich san
Doire dúisgis.
54 D’aindeoin na
tóra tug soin
trí crecha ón
chloinnsi Breasoil,
nír iarr doirrsi
ar fhiodh an fhuinn,
’s dá chion ón
chloinnsi Chonuill.
55 Tug mac Briain
tré bhernuibh gleoidh
ceithre hairgne
da haindeoin,
tearc do choill
comairche a cruidh,
ón Choill
fhonnfhoiirfe Ultuigh.
56 Fiach ormsa a
n-innisin sin:
ó mhac Néill Óig
ar éigin
tug sé tar
fonnfhairrge bhfinn
sé tromairgne nó
a dtuairim.
57 Creach an
Lagáin leth ar leath
le mac Briain
cian bhus cuimhneach;
eolaigh fa a
gcoill tre chiontoibh
ar chloinn
Eoghain aithiontoir.
58 Sliocht
merdhanta mhic Í Néill
teaguid gan
arguin uaidhséin;
maithter falta
cháigh i gcion,
a ndalta dháibh
budh dídean.
59 Beag nár
áirmheas a n-uair mé
re a gcur i
gceann a chéile
do ríomh a
chomhloinn a chen,
díobh muna
bhfoghbhoinn fuigheall. Fuigheall
60 Seacht
mbliadhna dég derbhtha an dáil,
ó thecht Dé go
dol Seaáin,
sé chéd is míle
re a meas
ní brég líne dar
luaidheas.